وصول مهریه از طریق اجرای ثبت
وصول مهریه از طریق اجرای ثبت
وصول مهریه از طریق اجرای ثبت به عنوان یک مسیر قانونی و کارآمد، فرآیندی است که زوجه برای مطالبه مهریه خود از طریق دفاتر اسناد رسمی و اداره اجرای ثبت اسناد اقدام می کند. این روش به دلیل ماهیت رسمی سند ازدواج، امکان توقیف سریع تر اموال و اعمال محدودیت هایی نظیر ممنوع الخروجی بر زوج را فراهم می آورد و اغلب در مقایسه با مراجعه به دادگاه، سرعت بالاتری در شروع عملیات اجرایی دارد. شناخت دقیق مراحل و قوانین این مسیر برای احقاق حقوق زوجه ضروری است.
مهریه، به عنوان یکی از حقوق مالی و شرعی زن در عقد نکاح، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. این حق، که با وقوع عقد به مالکیت زن در می آید، در زمان نیاز یا مطالبه قابل وصول است. در نظام حقوقی ایران، مسیرهای متعددی برای مطالبه مهریه پیش بینی شده که هر یک مزایا، معایب و الزامات قانونی خاص خود را دارند. یکی از روش های مرسوم و گاهاً سریع تر، مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت است. این مقاله به بررسی جامع و تخصصی این فرآیند، از تعریف مهریه و انواع آن گرفته تا مراحل گام به گام وصول مهریه از طریق ثبت، مدارک مورد نیاز، مزایا و معایب آن در مقایسه با روش قضایی و تحولات قانونی اخیر، می پردازد. هدف، ارائه یک راهنمای کامل و به روز برای تمامی ذینفعان اعم از زوجه، زوج و وکلای ایشان است تا با آگاهی کامل بتوانند تصمیم گیری و اقدام نمایند.
مهریه چیست؟ انواع و شرایط حقوقی آن
مهریه، مالی است که بر اساس توافق زوجین و در هنگام عقد نکاح، زوج متعهد به پرداخت آن به زوجه می شود. این تعهد مالی، چه نقدی باشد و چه غیرنقدی، به محض جاری شدن صیغه عقد، به مالکیت زن درمی آید و او هر زمان که بخواهد می تواند آن را مطالبه کند. این حق، فارغ از دوام یا انحلال عقد نکاح، همواره برای زوجه پابرجاست و حتی فوت زوج نیز موجب از بین رفتن آن نمی شود، بلکه از ترکه متوفی قابل مطالبه است.
تعریف قانونی و ماهیت مهریه
بر اساس قانون مدنی ایران، مهریه مال محسوب می شود و باید دارای شرایطی باشد که در معاملات دیگر نیز معتبر است؛ یعنی باید معلوم، معین و قابل تملک باشد. ماهیت مهریه یک دین است که بر عهده زوج قرار می گیرد و زوجه به محض عقد، مالک آن می شود. این مالکیت به او حق می دهد که هر زمان بخواهد، آن را مطالبه کند. مهریه می تواند شامل هر چیزی باشد که دارای ارزش مالی و شرعی است، از سکه و وجه نقد گرفته تا املاک، خودرو، یا حتی آموزش هنری و سفر حج.
انواع مهریه: عندالمطالبه و عندالاستطاعه
مهریه را می توان به دو نوع اصلی تقسیم کرد که در نحوه مطالبه و وصول آن تفاوت های اساسی دارند:
مهریه عندالمطالبه: این نوع مهریه رایج ترین شکل است و به این معناست که زوجه می تواند در هر زمان، مطالبه مهریه خود را بنماید و زوج موظف به پرداخت آن است. در این حالت، شرط توانایی مالی زوج برای پرداخت مهریه وجود ندارد و او باید به محض مطالبه، آن را بپردازد. اگر زوج قادر به پرداخت یکجای مهریه نباشد، می تواند تقاضای اعسار از پرداخت مهریه و تقسیط آن را به دادگاه ارائه دهد.
مهریه عندالاستطاعه: در این نوع مهریه، علاوه بر مطالبه زوجه، شرط تمکن و استطاعت مالی زوج برای پرداخت مهریه نیز وجود دارد. به عبارت دیگر، زوجه تنها زمانی می تواند مهریه خود را مطالبه کند که ثابت شود زوج توانایی مالی برای پرداخت آن را دارد. اثبات این استطاعت مالی بر عهده زوجه است و این موضوع فرآیند وصول مهریه را پیچیده تر و زمان برتر می کند. امروزه کمتر این نوع مهریه رایج است.
مالیت مهریه و مصادیق آن
همانطور که ذکر شد، مهریه باید دارای ارزش مالی باشد و شامل هر شیء، مال، یا منفعتی شود که قابلیت تملک و معامله دارد. شایع ترین مصادیق مهریه عبارتند از:
- سکه بهار آزادی (رایج ترین نوع)
- وجه نقد (ریال یا ارز خارجی)
- املاک و مستغلات (آپارتمان، زمین، باغ)
- خودرو
- طلا و جواهرات
- منافع (مانند آموزش یا سفر)
مهم است که مال مورد نظر برای مهریه، مشروع و معلوم باشد تا از بروز اختلافات آتی جلوگیری شود. تعیین دقیق نوع و میزان مهریه در سند ازدواج، اعتبار حقوقی آن را تضمین می کند.
مسیرهای قانونی مطالبه مهریه در ایران و تحولات اخیر (با تاکید بر اردیبهشت 1403)
در نظام حقوقی ایران، دو مسیر اصلی برای مطالبه مهریه پیش بینی شده است: مراجعه به اداره اجرای ثبت اسناد و املاک و مراجعه به دادگاه خانواده. انتخاب هر یک از این مسیرها به شرایط خاص زوجه، وجود اموال قابل شناسایی از سوی زوج و فوریت دریافت مهریه بستگی دارد. در طول سالیان اخیر، قوانین و رویه های مربوط به مطالبه مهریه دستخوش تغییراتی شده اند که آگاهی از آن ها برای هر دو طرف پرونده ضروری است.
بخشنامه سابق قوه قضاییه (سال 1398) و لزوم مراجعه به ثبت
در سال ۱۳۹۸، قوه قضاییه بخشنامه ای صادر کرد که بر اساس بند (ب) ماده ۱۱۳ قانون برنامه ششم توسعه، زوجه را مکلف می کرد ابتدا برای مطالبه مهریه به اداره اجرای ثبت اسناد و املاک مراجعه کند. هدف از این بخشنامه، کاهش ورودی پرونده های مهریه به دادگاه ها و حل و فصل سریع تر اختلافات از طریق مسیرهای ثبتی بود. بر این اساس، دادگاه ها از پذیرش مستقیم دادخواست مهریه، پیش از طی شدن مراحل ثبتی و اخذ گواهی عدم امکان وصول از ثبت، منع شده بودند. این بخشنامه رویه مطالبه مهریه را به طور چشمگیری تغییر داد و بسیاری از زوجات ابتدا می بایست مراحل دشوار معرفی اموال زوج در ثبت را طی می کردند.
لغو بخشنامه 1398 در اردیبهشت 1403 و بازگشت اختیار انتخاب مرجع
یکی از مهم ترین تحولات حقوقی در زمینه مطالبه مهریه، لغو بخشنامه سال ۱۳۹۸ قوه قضاییه در اردیبهشت ماه ۱۴۰۳ است. این تغییر بر اساس قانون برنامه هفتم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران صورت گرفت. با لغو این بخشنامه، محدودیت قبلی برای زوجه برداشته شد و او بار دیگر این اختیار را پیدا کرد که بر اساس تشخیص خود و شرایط پرونده، از ابتدا یکی از دو مسیر مطالبه مهریه از طریق دادگاه خانواده یا اداره اجرای ثبت را انتخاب کند. این تحول، انعطاف پذیری بیشتری را برای زوجه فراهم آورده و امکان تصمیم گیری بهتر بر اساس منافع و موقعیت فردی را به او می دهد. در حال حاضر، دیگر اجباری برای مراجعه اولیه به ثبت نیست و زوجه می تواند مستقیماً به دادگاه خانواده مراجعه کرده و دادخواست مطالبه مهریه را تقدیم نماید.
لغو بخشنامه سال 1398 قوه قضاییه در اردیبهشت ماه 1403، تحولی مهم در رویه مطالبه مهریه ایجاد کرده و به زوجه این اختیار را بازگردانده که بدون الزام به مراجعه اولیه به ثبت، مستقیماً از طریق دادگاه خانواده نیز اقدام کند.
راهنمای گام به گام وصول مهریه از طریق اجرای ثبت
انتخاب مسیر مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت، با توجه به ماهیت رسمی سند ازدواج، می تواند فرآیندی سریع تر و کم هزینه تر باشد، به شرط آنکه زوجه با مراحل آن به طور کامل آشنا باشد. در ادامه، گام های لازم برای مطالبه مهریه از این طریق به تفصیل تشریح شده است:
پیش نیازهای اولیه برای اقدام ثبتی
پیش از هر اقدامی، زوجه باید اطمینان حاصل کند که الزامات اولیه برای شروع فرآیند مهریه از طریق ثبت را داراست:
- ثبت نام در سامانه ثنا: کلیه ابلاغیه های قضایی و ثبتی به صورت الکترونیکی از طریق سامانه ثنا (سامانه ابلاغ الکترونیک قضایی) ارسال می شود. بنابراین، ثبت نام و داشتن حساب کاربری فعال در این سامانه برای زوجه و وکیل او (در صورت وجود) ضروری است.
- آماده سازی مدارک اولیه: جمع آوری و آماده سازی تمامی مدارک هویتی و سند ازدواج، از اولین گام های اساسی است.
مراجعه به دفترخانه ثبت کننده عقد و درخواست اجراییه
اولین گام عملی، مراجعه به دفترخانه ای است که سند ازدواج در آن به ثبت رسیده است. اگر آدرس دفترخانه تغییر کرده یا سردفتر فوت کرده باشد، می توانید از طریق کانون سردفتران و دفتریاران به نشانی جدید یا مرجع جایگزین دست یابید.
- حضور زوجه یا وکیل قانونی: زوجه شخصاً یا وکیل او با در دست داشتن اصل و کپی سند ازدواج، شناسنامه و کارت ملی خود، به دفترخانه مراجعه می کند.
- درخواست صدور اجراییه: در دفترخانه، زوجه یا وکیل او درخواست کتبی مبنی بر صدور اجراییه مهریه را تسلیم می کند. در این مرحله، میزان مهریه مورد مطالبه (تمام یا قسمتی از آن) باید مشخص شود.
- نقش سردفتر: سردفتر پس از احراز هویت و صلاحیت متقاضی، فرم مخصوص درخواست اجراییه را تکمیل و پس از امضا، پرونده را به اداره اجرای ثبت اسناد مربوطه ارسال می نماید. سردفتر موظف است مراتب صدور اجراییه را از طریق پست پیشتاز به اطلاع زوج برساند.
تشکیل پرونده در اداره اجرای ثبت و توقیف اموال
پس از ارسال پرونده از دفترخانه، مراحل پیگیری در اداره اجرای ثبت آغاز می شود:
- تشکیل پرونده اجرایی: با وصول پرونده به اداره ثبت، یک پرونده اجرایی برای مطالبه مهریه تشکیل می گردد.
- معرفی و توقیف اموال: زوجه می تواند در این مرحله، اموال منقول و غیرمنقول زوج را که می شناسد (مانند ملک، خودرو، حساب بانکی) به اداره ثبت معرفی و درخواست توقیف آن ها را نماید.
- درخواست استعلام از مراجع سه گانه: در صورتی که زوجه از اموال زوج اطلاع کافی نداشته باشد، می تواند درخواست استعلام از مراجع ذیل را بنماید تا اموال وی شناسایی و توقیف شوند:
- بانک مرکزی (برای حساب های بانکی)
- اداره راهور (برای خودرو)
- اداره ثبت اسناد و املاک (برای املاک)
- توقیف حقوق و مزایای کارمندان: اگر زوج کارمند دولت یا وابسته به آن باشد، می توان تا یک چهارم (در صورت عدم داشتن همسر و فرزند) یا یک سوم (در صورت داشتن همسر و فرزند) از حقوق و مزایای او را توقیف کرد.
ابلاغ اجراییه به زوج و مهلت 10 روزه
پس از تشکیل پرونده و توقیف احتمالی اموال، اداره ثبت، اجراییه را به زوج ابلاغ می کند:
- مفاد ماده 20 آیین نامه اجرای مفاد اسناد رسمی: بر اساس این ماده، زوج از تاریخ ابلاغ اجراییه، 10 روز مهلت دارد تا مهریه را پرداخت کند، ترتیب پرداخت را بدهد یا مالی معرفی کند که اجرای سند را میسر سازد. اگر قادر به اجرای مفاد اجراییه نباشد، باید ظرف همین مدت لیست جامعی از کلیه دارایی های خود را به مسئول اجرا تحویل داده و در صورت عدم دارایی، صراحتاً اعلام کند.
- پیامک اجراییه مهریه (ثنا): ابلاغ اجراییه عمدتاً از طریق پیامک و سامانه ثنا به زوج اطلاع داده می شود که حاوی جزئیات پرونده و لزوم اقدام زوج است.
پیگیری پس از انقضای مهلت و دریافت مهریه
پس از اتمام مهلت 10 روزه، بسته به اقدام زوج، فرآیند ادامه می یابد:
- در صورت عدم پرداخت: اگر زوج در مهلت مقرر اقدام به پرداخت مهریه نکند، اموال توقیف شده توسط کارشناس رسمی دادگستری ارزیابی قیمت شده و پس از تعیین قیمت پایه، به مزایده گذاشته می شود.
- دریافت مهریه: از محل فروش اموال در مزایده، مهریه زوجه پرداخت می شود.
- در صورت عدم وجود اموال یا مستثنیات دین: اگر اموالی از زوج شناسایی نشود یا اموال موجود مشمول مستثنیات دین باشد، اداره ثبت گواهی عدم امکان وصول را صادر می کند و زوجه می تواند با این گواهی به دادگاه خانواده مراجعه و دادخواست مطالبه مهریه را تقدیم نماید.
مدارک لازم برای مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت
برای شروع فرآیند مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت، ارائه مدارک کامل و صحیح از اهمیت بالایی برخوردار است. نقص در مدارک می تواند موجب تأخیر یا رد درخواست شود. مدارک اصلی و فرعی مورد نیاز به شرح زیر است:
- اصل و کپی سند ازدواج: این سند، پایه و اساس مطالبه مهریه است و رسمی بودن آن امکان اقدام از طریق ثبت را فراهم می آورد. در صورت مفقودی اصل سند یا عدم دسترسی به آن، می توان رونوشت برابر اصل شده آن را از دفترخانه محل وقوع عقد دریافت کرد.
- اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی زوجه: برای احراز هویت زوجه متقاضی.
- گواهی ثبت نام در سامانه ثنا: با توجه به الکترونیکی شدن ابلاغ ها، داشتن گواهی ثبت نام و حساب کاربری فعال در سامانه ثنا (سامانه ابلاغ الکترونیک قضایی) الزامی است.
- وکالتنامه رسمی: در صورتی که زوجه از طریق وکیل اقدام می کند، ارائه وکالتنامه رسمی که در آن صراحتاً اختیار مطالبه مهریه و انجام امور اجرایی ثبت قید شده باشد، ضروری است.
- مدارک خاص (در موارد ویژه):
- گواهی حصر وراثت: اگر زوج فوت کرده باشد و مهریه از طریق وراث او مطالبه می شود، ارائه گواهی حصر وراثت الزامی است.
- مدارک مربوط به اثبات مالیکت زوج: در صورت معرفی اموال خاص، ممکن است نیاز به ارائه مستندات مربوط به مالیکت زوج باشد.
پیش از هر اقدامی، توصیه می شود برای اطمینان از کامل بودن مدارک و جلوگیری از اتلاف وقت، با یک وکیل متخصص مهریه مشورت شود.
مقایسه جامع: مزایا و معایب وصول مهریه از طریق اجرای ثبت در برابر دادگاه
انتخاب بین مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت یا دادگاه خانواده، یک تصمیم استراتژیک است که به عوامل متعددی بستگی دارد. هر یک از این دو مسیر، ویژگی ها و نتایج متفاوتی دارند که آگاهی از آن ها برای انتخاب بهینه ضروری است.
مزایای روش اجرای ثبت
مطالبه مهریه از طریق ثبت، در صورت وجود شرایط مناسب، می تواند مزایای قابل توجهی داشته باشد:
- سرعت بالاتر در آغاز عملیات اجرایی: به محض درخواست صدور اجراییه از دفترخانه، عملیات اجرایی ثبت آغاز می شود و نیازی به گذراندن فرآیند طولانی دادرسی و صدور حکم قطعی نیست.
- عدم نیاز به پرداخت هزینه دادرسی اولیه توسط زوجه: در این روش، هزینه ای تحت عنوان حق الاجرا دریافت می شود که میزان آن پنج درصد از مبلغ مهریه مورد مطالبه است و اصولاً بر عهده زوج (متعهد سند) خواهد بود. این برخلاف دادگاه است که زوجه باید ابتدا هزینه دادرسی را پرداخت کند.
- امکان ممنوع الخروجی سریعتر زوج: پس از تشکیل پرونده در اداره ثبت و صدور اجراییه، امکان درخواست ممنوع الخروجی زوج به سرعت وجود دارد که فشار بیشتری برای پرداخت مهریه ایجاد می کند.
- عدم شمول مرور زمان بر اجرائیه ثبت: برخلاف برخی دعاوی که مشمول مرور زمان می شوند، اجراییه های ثبتی معمولاً تابع مرور زمان نیستند و اعتبار خود را حفظ می کنند.
- عدم نیاز به صدور حکم قطعی دادگاه: مبنای اقدام در ثبت، سند رسمی ازدواج است که خود سند لازم الاجرا محسوب می شود و نیاز به حکم قضایی ندارد.
معایب روش اجرای ثبت
در کنار مزایا، روش ثبتی محدودیت ها و معایبی نیز دارد که باید در نظر گرفته شوند:
- نیاز به معرفی اموال توسط زوجه: یکی از بزرگترین چالش ها، لزوم معرفی اموال قابل توقیف از سوی زوجه است. اگر زوجه اموالی از زوج نشناسد یا زوج اموال رسمی به نام خود نداشته باشد، فرآیند ثبتی دشوار و عملاً ناکارآمد خواهد شد و زوجه ناچار به مراجعه به دادگاه است.
- عدم امکان رسیدگی به اعسار زوج و تقسیط مهریه: اداره ثبت صلاحیت رسیدگی به ادعای اعسار زوج و تقسیط مهریه را ندارد. در صورتی که زوج مدعی اعسار باشد، باید به دادگاه خانواده مراجعه کند و پرونده از ثبت به دادگاه ارجاع خواهد شد.
- احتمال مطرح شدن مستثنیات دین از سوی زوج: اموالی مانند مسکن مورد نیاز زوج، ابزار کار و… مشمول مستثنیات دین هستند و قابل توقیف نیستند. زوج می تواند با اثبات مستثنیات دین بودن اموال، توقیف آن ها را لغو کند.
- خطر انتقال اموال توسط زوج پیش از توقیف: در صورتی که زوج از قصد زوجه برای مطالبه مهریه مطلع شود، ممکن است اقدام به انتقال اموال خود به اشخاص دیگر نماید که این امر فرآیند توقیف را با مشکل مواجه می سازد. البته این کار می تواند جرم فرار از ادای دین محسوب شود.
- عدم امکان رسیدگی به دعاوی مرتبط دیگر: از طریق اجرای ثبت، صرفاً به مطالبه مهریه رسیدگی می شود و امکان طرح همزمان دعاوی دیگر مانند نفقه، اجرت المثل یا طلاق وجود ندارد. این دعاوی نیازمند مراجعه به دادگاه هستند.
تفاوت های کلیدی در رویه های اجرایی
جدول زیر خلاصه ای از تفاوت های اصلی میان دو روش مطالبه مهریه را ارائه می دهد:
| ویژگی | وصول مهریه از طریق اجرای ثبت | وصول مهریه از طریق دادگاه خانواده |
|---|---|---|
| مرجع اولیه اقدام | دفترخانه ثبت کننده عقد | دفاتر خدمات الکترونیک قضایی |
| اساس اقدام | سند رسمی لازم الاجرای ازدواج | دادخواست حقوقی و حکم قضایی |
| سرعت آغاز فرآیند | بسیار سریع (پس از درخواست اجراییه) | طولانی تر (نیازمند تعیین وقت دادرسی و صدور حکم قطعی) |
| هزینه اولیه برای زوجه | حق الاجرا بر عهده زوج (5% مبلغ) | هزینه دادرسی بر عهده زوجه (3.5% مبلغ) |
| نیاز به معرفی اموال | زوجه باید اموال را معرفی کند یا درخواست استعلام دهد. | امکان شناسایی اموال توسط دادگاه وجود دارد. |
| رسیدگی به اعسار و تقسیط | صلاحیت ندارد (ارجاع به دادگاه) | دارای صلاحیت رسیدگی و تصمیم گیری |
| ممنوع الخروجی | امکان درخواست سریعتر | پس از صدور حکم قطعی و درخواست زوجه |
| قیمت سکه ملاک | روز ثبت درخواست اجراییه | روز اجرای حکم یا پرداخت اقساط |
نکات حقوقی مهم و کاربردی در فرآیند اجرای مهریه از طریق ثبت
با توجه به پیچیدگی های حقوقی و ظرافت های اجرایی در فرآیند مطالبه مهریه، آگاهی از برخی نکات کلیدی می تواند به زوجه در احقاق حقوق خود کمک شایانی نماید. این نکات، جنبه های مختلفی از مستثنیات دین تا نقش وکیل متخصص را در بر می گیرد.
مفهوم و مصادیق مستثنیات دین
یکی از موضوعات چالش برانگیز در توقیف اموال جهت وصول مهریه، مفهوم «مستثنیات دین» است. این اصطلاح به اموالی اطلاق می شود که حتی در صورت بدهکاری فرد، قانوناً نمی توان آن ها را توقیف و به مزایده گذاشت؛ زیرا این اموال برای ادامه حداقل زندگی متعهد و خانواده اش ضروری هستند. مصادیق اصلی مستثنیات دین شامل موارد زیر است:
- منزل مسکونی که عرفاً در شأن بدهکار و افراد تحت تکفل اوست.
- اثاثیه مورد نیاز زندگی که برای رفع حوایج ضروری متعهد و خانواده او لازم است.
- آذوقه موجود به قدر احتیاج یک ماهه متعهد و افراد تحت تکفل وی.
- کتب و ابزار علمی و تحقیقاتی برای اهل علم و تحقیق متناسب با شأن آنان.
- تلفن و وسایل ارتباطی ضروری.
- مبلغی که در قانون و آیین نامه ها به عنوان ضروریات زندگی تعیین شده است.
زوج می تواند با استناد به این موارد، نسبت به توقیف اموال خود اعتراض کند و در صورت اثبات، مال از توقیف خارج می شود. رسیدگی به این اعتراض معمولاً در صلاحیت دادگاه خانواده است.
انصراف از مطالبه مهریه در ثبت
زوجه می تواند در هر مرحله از فرآیند مطالبه مهریه از طریق ثبت، از درخواست خود منصرف شود. این انصراف باید کتباً به اداره ثبت اعلام شود. نکته مهم در اینجا، هزینه های احتمالی است: اگر انصراف قبل از شروع عملیات اجرایی یا توقیف اموال باشد، معمولاً هزینه ای متوجه زوجه نخواهد بود. اما در صورتی که اموالی توقیف شده و فرآیند به مرحله ارزیابی یا مزایده رسیده باشد، ممکن است زوجه ملزم به پرداخت نیم درصد از حق الاجرا به عنوان هزینه مختومه کردن پرونده شود.
وضعیت مطالبه مهریه پس از فوت زوج
مهریه به عنوان یک دین، با فوت زوج از بین نمی رود. در این صورت، زوجه می تواند مهریه خود را از وراث زوج و از محل ترکه باقی مانده از متوفی مطالبه کند. فرآیند مطالبه ابتدا با اخذ گواهی حصر وراثت آغاز می شود و سپس زوجه می تواند با معرفی وراث و اموال باقی مانده از متوفی به اداره ثبت یا دادگاه، مهریه خود را به اجرا بگذارد.
راهکار در صورت عدم کشف اموال از سوی ثبت
اگر اداره اجرای ثبت نتواند ظرف مدت دو ماه از تقاضای اجراییه، اموال قابل توقیف از زوج را شناسایی کند یا ظرف مدت شش ماه نسبت به اجرای مفاد سند اقدام ننماید، زوجه می تواند با انصراف از ادامه فرآیند در ثبت، از این اداره گواهی عدم امکان وصول مهریه را دریافت کند. با در دست داشتن این گواهی، زوجه این امکان را خواهد داشت که به دادگاه خانواده مراجعه کرده و دادخواست مطالبه مهریه را از طریق دادگاه پیگیری کند. این مسیر، عملاً گام بعدی در صورت عدم موفقیت در روش ثبتی است.
جایگاه و اهمیت وکیل متخصص در پرونده مهریه
پرونده های مهریه، به خصوص در رویه های اجرایی ثبت و در تقابل با دعاوی مانند اعسار یا مستثنیات دین، می تواند پیچیدگی های حقوقی زیادی داشته باشد. حضور یک وکیل متخصص و باتجربه در امور خانواده و مهریه، می تواند به طور چشمگیری در موفقیت پرونده و سرعت بخشیدن به فرآیند احقاق حقوق زوجه مؤثر باشد. وکیل متخصص می تواند:
- مدارک لازم را به درستی جمع آوری و تنظیم کند.
- بهترین مسیر (ثبت یا دادگاه) را بر اساس شرایط موکل تشخیص دهد.
- اموال زوج را شناسایی و برای توقیف معرفی کند.
- در مقابل اعتراضات احتمالی زوج (مانند مستثنیات دین یا اعسار) دفاع قانونی کند.
- از حقوق زوجه در تمامی مراحل دادرسی و اجرایی به نحو احسن صیانت نماید.
پیامدهای فرار از ادای دین
در صورتی که زوج با علم به بدهکاری مهریه و پس از ابلاغ اجراییه یا اطلاع از مطالبه زوجه، اقدام به انتقال اموال خود به نام اشخاص دیگر کند تا از پرداخت مهریه فرار کند، این عمل می تواند مشمول جرم فرار از ادای دین قرار گیرد. این جرم در قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی پیش بینی شده و می تواند منجر به مجازات کیفری برای زوج شود. زوجه در صورت مشاهده چنین اقداماتی، می تواند با طرح شکایت کیفری، پیگیر حقوق خود باشد.
به طور کلی، فرآیند مطالبه مهریه، چه از طریق ثبت و چه از طریق دادگاه، نیازمند آگاهی، دقت و پیگیری مستمر است. هر گامی در این مسیر، پیامدهای حقوقی خاص خود را دارد که عدم شناخت آن می تواند منجر به اطاله دادرسی یا تضییع حقوق شود.
سوالات متداول
آیا می توان همزمان از طریق ثبت و دادگاه مطالبه مهریه کرد؟
خیر، زوجه نمی تواند تمام مهریه خود را به صورت همزمان از طریق هر دو مرجع (ثبت و دادگاه) مطالبه کند، زیرا مطالبه یک دین واحد از دو مرجع مجاز نیست. اما زوجه این اختیار را دارد که بخشی از مهریه خود را از طریق اجرای ثبت و بخش دیگر را از طریق دادگاه مطالبه نماید.
در صورت عدم معرفی اموال توسط زوجه در روش ثبت، چه اتفاقی می افتد؟
اگر زوجه در مرحله اجرای ثبت نتواند اموالی از زوج برای توقیف معرفی کند و یا اداره ثبت نیز پس از استعلام های لازم نتواند اموال قابل توجهی را شناسایی نماید، اداره ثبت گواهی عدم امکان وصول مهریه را صادر خواهد کرد. در این صورت، زوجه می تواند با در دست داشتن این گواهی، به دادگاه خانواده مراجعه کرده و دادخواست مطالبه مهریه را از مسیر قضایی پیگیری کند.
آیا ممنوع الخروجی زوج از طریق ثبت سریعتر است؟
بله، یکی از مزایای اصلی مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت، سرعت بالاتر در اعمال ممنوع الخروجی بر زوج است. به محض تشکیل پرونده اجرایی در اداره ثبت، زوجه می تواند درخواست ممنوع الخروجی زوج را مطرح کند. در حالی که در مسیر دادگاه، معمولاً ممنوع الخروجی پس از صدور حکم قطعی و در صورت عدم پرداخت یا عدم شناسایی اموال کافی، امکان پذیر می شود.
هزینه مختومه کردن پرونده مهریه در ثبت، در صورت انصراف، چقدر است؟
اگر زوجه پس از مطالبه مهریه از طریق ثبت، از درخواست خود منصرف شود و این انصراف قبل از شروع عملیات اجرایی و توقیف اموال باشد، معمولاً هزینه ای متوجه او نیست. اما اگر پرونده به مرحله ای رسیده باشد که اموالی توقیف شده و به مرحله ارزیابی یا مزایده وارد شده باشد، زوجه ممکن است ملزم به پرداخت نیم درصد از مبلغ حق الاجرا به عنوان هزینه مختومه کردن پرونده به اداره ثبت شود.
اگر مهریه عندالاستطاعه باشد، باز هم می توان از طریق ثبت اقدام کرد؟
در صورتی که مهریه عندالاستطاعه باشد، مطالبه آن از طریق اجرای ثبت با چالش هایی مواجه است. اداره ثبت صلاحیت رسیدگی به اثبات استطاعت مالی زوج را ندارد و این موضوع باید در دادگاه خانواده بررسی شود. بنابراین، حتی اگر اجراییه از ثبت صادر شود، زوج می تواند با اعتراض به آن و طرح دعوای اعسار، پرونده را به دادگاه ارجاع دهد. در عمل، برای مهریه عندالاستطاعه، مراجعه مستقیم به دادگاه خانواده معمولاً مسیر منطقی تر و کارآمدتری است.
قیمت سکه در روز ثبت ملاک است یا روز اجرا؟
در مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت، قیمت سکه در روزی که زوجه درخواست صدور اجراییه را به دفترخانه ارائه می دهد، ملاک قرار می گیرد. این در حالی است که در مطالبه مهریه از طریق دادگاه خانواده، معمولاً قیمت سکه در روز اجرای حکم یا در زمان پرداخت اقساط (در صورت تقسیط) معیار محاسبه قرار می گیرد و نوسانات قیمت سکه تا زمان پرداخت، در مبلغ نهایی مؤثر خواهد بود.
توجه داشته باشید که قوانین و رویه ها ممکن است تغییر کنند و برای هر پرونده، مشاوره با وکیل متخصص ضروری است.
نتیجه گیری
مهریه، به عنوان حق مالی و شرعی زوجه، از ابزارهای مهم حمایت از زن در زندگی مشترک و پس از آن است. آگاهی از مسیرهای قانونی مطالبه آن، به ویژه روش وصول مهریه از طریق اجرای ثبت، برای هر زوجه ای ضروری است. همانطور که تشریح شد، این روش با توجه به ماهیت لازم الاجرای سند ازدواج، می تواند در صورت وجود اموال قابل شناسایی از سوی زوج، راهکاری سریع تر و کم هزینه تر باشد.
تحولات قانونی اخیر در اردیبهشت ماه ۱۴۰۳، با لغو بخشنامه سال ۱۳۹۸، بار دیگر اختیار انتخاب مرجع اولیه (ثبت یا دادگاه) را به زوجه بازگردانده است. این تغییر، فرصتی برای زوجه فراهم می آورد تا با در نظر گرفتن مزایا و معایب هر روش، بهترین تصمیم را برای احقاق حقوق خود اتخاذ نماید. سرعت در عملیات اجرایی، عدم نیاز به پرداخت هزینه دادرسی اولیه و امکان ممنوع الخروجی سریع از مزایای بارز روش ثبتی است. در مقابل، لزوم معرفی اموال توسط زوجه و عدم صلاحیت ثبت برای رسیدگی به اعسار و مستثنیات دین، از محدودیت های این مسیر محسوب می شود.
در تمامی مراحل این فرآیند، از جمع آوری مدارک و ارائه درخواست اجراییه تا شناسایی اموال، توقیف آن ها و پیگیری مراحل مزایده، پیچیدگی های حقوقی وجود دارد. از این رو، بهره گیری از مشاوره وکلای متخصص و با تجربه در امور خانواده و مهریه، نه تنها می تواند فرآیند را تسهیل بخشد، بلکه احتمال موفقیت و حصول نتیجه مطلوب را به طور چشمگیری افزایش می دهد. وکیل متخصص با اشراف به قوانین و رویه های قضایی و ثبتی، بهترین راهکار را متناسب با شرایط خاص هر پرونده ارائه می دهد و از تضییع حقوق موکل خود جلوگیری می کند. بنابراین، توصیه اکید می شود پیش از هر اقدامی، با متخصصان حقوقی این حوزه مشورت نمایید تا با اطمینان خاطر و در کمترین زمان ممکن به حقوق قانونی خود دست یابید.