اجراییه مهریه از طریق ثبت

اجراییه مهریه از طریق ثبت به زوجه این امکان را می دهد که با اتکا به سند رسمی ازدواج، بدون نیاز به مراجعه اولیه به دادگاه و با سرعت بیشتری نسبت به توقیف اموال زوج و وصول مهریه خود اقدام کند. این روش از مطالبه مهریه، که ریشه در اعتبار اسناد رسمی دارد، می تواند مسیر کارآمدی برای دست یابی به حق قانونی زن باشد، به ویژه زمانی که زوج دارای اموال قابل توقیف باشد.

مهریه به عنوان یک حق مالی شرعی و قانونی برای زن، از زمان وقوع عقد نکاح بر ذمه زوج مستقر می شود. شناخت مسیرهای قانونی برای مطالبه این حق، از جمله روش اجراییه از طریق ثبت، برای تمامی ذی نفعان، اعم از زوجه، زوج، خانواده ها و حتی وکلای متخصص، از اهمیت بالایی برخوردار است. در گذشته، رویه های متفاوتی در خصوص اولویت مراجع مطالبه مهریه وجود داشت، اما با تحولات قانونی اخیر، به ویژه در سال های 1403 و 1404، حق انتخاب میان مراجعه به دادگاه یا اداره ثبت اسناد و املاک برای زوجه مجدداً برقرار شده است. این مقاله به عنوان یک راهنمای جامع، تمامی جنبه های اجراییه مهریه از طریق ثبت را، از مبانی حقوقی و مراحل گام به گام تا نکات کلیدی، چالش ها و مقایسه آن با روش دادگاهی، به تفصیل مورد بررسی قرار می دهد تا خوانندگان بتوانند با آگاهی کامل تصمیم گیری کرده و اقدامات لازم را انجام دهند.

درک مبانی حقوقی اجراییه مهریه از طریق ثبت

مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت اسناد و املاک، بر پایه اعتبار قانونی سند ازدواج استوار است. این روش، با توجه به ماهیت سند نکاحیه به عنوان یک سند رسمی و لازم الاجرا، از مزایایی همچون سرعت عمل و کاهش هزینه های اولیه دادرسی برخوردار است. در ادامه، به بررسی دقیق مبانی حقوقی و تحولات قانونی این فرآیند می پردازیم.

سند ازدواج: یک سند رسمی لازم الاجرا

سند ازدواج (نکاحیه) به موجب قانون، یک سند رسمی محسوب می شود که مفاد آن قابلیت اجرایی مستقیم دارد. این ویژگی باعث می شود که مطالبه مهریه مندرج در آن، نه تنها از طریق محاکم دادگستری، بلکه از طریق ادارات اجرای ثبت نیز امکان پذیر باشد. لازم الاجرا بودن سند رسمی به این معناست که برای اجرای مفاد آن نیازی به صدور حکم قضایی اولیه نیست و می توان مستقیماً درخواست صدور اجراییه را به مراجع ثبتی ارائه داد. این امر به ویژه در مورد مهریه هایی که به صورت عندالمطالبه تعیین شده اند، کارایی بالایی دارد.

مهریه به دو دسته اصلی تقسیم می شود:

• مهریه عندالمطالبه: این نوع مهریه، به محض وقوع عقد، بر ذمه زوج قرار می گیرد و زن هر زمان که بخواهد، می تواند آن را مطالبه کند. زوج مکلف به پرداخت فوری آن است، مگر اینکه اعسار وی در دادگاه به اثبات برسد. غالب مهریه های تعیین شده در جامعه از این نوع هستند و امکان اجراییه ثبتی برای آن ها فراهم است.
• مهریه عندالاستطاعه: پرداخت این مهریه منوط به استطاعت مالی زوج است. به این معنا که زوجه ابتدا باید توانایی مالی زوج برای پرداخت مهریه را اثبات کند. مطالبه این نوع مهریه از طریق ثبت معمولاً با چالش هایی همراه است و در عمل، اغلب نیاز به مراجعه به دادگاه و اثبات استطاعت مالی زوج وجود دارد. با این حال، حتی در این موارد نیز، شروع فرآیند از ثبت و درخواست استعلام اموال می تواند مفید باشد.

تغییرات قانونی جدید: از بخشنامه سال 98 تا قانون برنامه هفتم (1403/1404)

رویه مطالبه مهریه در سال های اخیر دستخوش تغییرات مهمی شده است که آگاهی از آن ها برای هر دو طرف دعوا ضروری است. بخشنامه سال 1398 قوه قضائیه، زوجه را مکلف می کرد که قبل از مراجعه به دادگاه، ابتدا برای مطالبه مهریه به اداره اجرای ثبت مراجعه کند. هدف از این بخشنامه، کاهش ورودی پرونده ها به دادگستری و تسریع در وصول مهریه در مواردی بود که زوج دارای اموال رسمی بود.

بر اساس بخشنامه سال 1398:

• زوجه باید ابتدا درخواست صدور اجراییه مهریه را به دفترخانه تنظیم کننده سند ازدواج ارائه می داد.
• پس از ارجاع پرونده به اداره اجرای ثبت، اگر طی دو ماه اموالی از زوج شناسایی و توقیف نمی شد یا ظرف شش ماه اجرای مفاد سند به نتیجه نمی رسید، زوجه می توانست با دریافت گواهی عدم امکان وصول از ثبت، به دادگاه خانواده مراجعه کند.
• دادگاه ها از پذیرش دعاوی مطالبه مهریه بدون گواهی مذکور منع شده بودند.

این بخشنامه، اگرچه مزایایی برای سرعت بخشیدن به مطالبه مهریه در برخی موارد داشت، اما در بسیاری از پرونده ها، به ویژه جایی که زوج اموال رسمی نداشت، تنها به اطاله دادرسی و تحمیل مراحل اضافی به زوجه منجر می شد. در نهایت، با تصویب ماده ۱۰۶ قانون برنامه هفتم توسعه در اردیبهشت ماه ۱۴۰۳، مفاد این بخشنامه لغو شد. در حال حاضر، زوجه مجدداً حق انتخاب دارد که برای مطالبه مهریه خود، مستقیماً به دادگاه خانواده مراجعه کند یا از طریق اداره اجرای ثبت اقدام نماید. این تغییر قانونی، انعطاف پذیری بیشتری را برای زوجه فراهم می کند تا با توجه به شرایط مالی و دارایی های زوج، بهترین و کارآمدترین مسیر را برای مطالبه مهریه انتخاب کند.

نقش سامانه ثنا در فرآیند اجراییه مهریه

سامانه ابلاغ الکترونیک قضایی (ثنا) نقش محوری در تمامی فرآیندهای حقوقی و قضایی کشور، از جمله اجراییه مهریه از طریق ثبت، ایفا می کند. ثبت نام در این سامانه برای هر دو طرف دعوا، یعنی زوجه و زوج، ضروری است. تمامی ابلاغیه ها، اخطاریه ها و مکاتبات رسمی در طول فرآیند اجراییه، از طریق این سامانه به اطلاع طرفین رسانده می شود.

اهمیت سامانه ثنا در این فرآیند عبارت است از:

• سرعت و دقت در ابلاغ: ابلاغیه ها به صورت الکترونیکی و آنی به دست مخاطب می رسد که در مقایسه با روش های سنتی ابلاغ، بسیار سریع تر و مطمئن تر است.
• کاهش هزینه ها: حذف نیاز به چاپ و ارسال فیزیکی اوراق، هزینه های دادرسی و اجرایی را کاهش می دهد.
• افزایش شفافیت: تمامی مراحل ابلاغ و وضعیت پرونده در سامانه قابل پیگیری است.
• پیشگیری از ادعای عدم اطلاع: با توجه به ثبت الکترونیکی، زوج نمی تواند به سادگی ادعای عدم ابلاغ اجراییه را مطرح کند.

بنابراین، اولین گام و یکی از مهم ترین پیش نیازها برای شروع فرآیند اجراییه مهریه از طریق ثبت، ثبت نام و فعال سازی حساب کاربری در سامانه ثنا است. این اقدام نه تنها برای زوجه جهت دریافت پاسخ درخواست های خود و پیگیری روند پرونده ضروری است، بلکه برای زوج نیز به منظور اطلاع از اجراییه و واکنش به موقع نسبت به آن، حیاتی است.

مراحل گام به گام اجراییه مهریه از طریق ثبت

مطالبه مهریه از طریق ثبت، یک فرآیند حقوقی مشخص و دارای مراحل گام به گام است که هر یک نیازمند دقت و رعایت تشریفات خاص خود می باشد. آشنایی با این مراحل برای زوجه و وکیل وی، به منظور تسریع و تسهیل روند وصول مهریه، ضروری است. در ادامه، به تفصیل به این مراحل خواهیم پرداخت.

گام 1: ثبت نام در سامانه ثنا (ضروری برای تمامی مراحل قضایی و ثبتی)

پیش از هر اقدامی برای اجراییه مهریه، ثبت نام در سامانه ثنا (سامانه ابلاغ الکترونیکی قوه قضاییه) الزامی است. این سامانه پل ارتباطی میان مراجع قضایی و ثبتی با شهروندان است و تمامی ابلاغیه ها از طریق آن ارسال می شود. عدم ثبت نام در ثنا می تواند منجر به تأخیر یا عدم اطلاع از روند پرونده شود.

روش ثبت نام و مدارک مورد نیاز:

• مراجعه حضوری: به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی در سراسر کشور.
• ثبت نام آنلاین: از طریق وبسایت adliran.ir و سپس تأیید هویت حضوری یا آنلاین.
• مدارک مورد نیاز:
  • اصل کارت ملی
  • اصل شناسنامه
  • اطلاعات کامل نشانی محل سکونت و کد پستی
  • شماره تلفن همراه فعال و به نام شخص متقاضی

پس از ثبت نام و تأیید هویت، نام کاربری و رمز عبور به شما داده خواهد شد که از آن برای ورود به سامانه ثنا و مشاهده ابلاغیه ها استفاده می کنید.

گام 2: مراجعه به دفترخانه رسمی ازدواج و درخواست صدور اجراییه

اولین گام عملی برای مطالبه مهریه از طریق ثبت، مراجعه به دفترخانه رسمی ازدواج (محلی که عقد نکاح در آن ثبت شده است) و درخواست صدور اجراییه است. این مرحله آغاز رسمی فرآیند اجراییه مهریه از طریق ثبت محسوب می شود.

مدارک مورد نیاز در این مرحله:

• اصل سند ازدواج (نکاحیه)
• اصل شناسنامه زوجه
• اصل کارت ملی زوجه
• وکالتنامه رسمی (در صورتی که وکیل اقدام به درخواست صدور اجراییه می کند)

نحوه تکمیل فرم درخواست صدور اجراییه:

در دفترخانه، زوجه (یا وکیل او) فرم مخصوص درخواست صدور اجراییه مهریه را تکمیل می کند. این فرم شامل اطلاعات زیر است:

• مشخصات کامل زوجه (درخواست کننده)
• مشخصات کامل زوج (متعهد)
• میزان مهریه مورد مطالبه (به طور کامل یا بخشی از آن)
• شماره و تاریخ سند ازدواج
• نشانی دقیق زوج برای ابلاغ

سردفتر پس از احراز هویت و صلاحیت زوجه برای درخواست، صحت اطلاعات را تأیید کرده و اخطاریه مربوط به مورد اجرا را تهیه و امضا می کند. سپس، پرونده و درخواست اجراییه به اداره اجرای ثبت اسناد و املاک محل ارسال می شود.

گام 3: تشکیل پرونده و ابلاغ اجراییه به زوج در اداره ثبت

پس از ارسال درخواست صدور اجراییه از دفترخانه به اداره اجرای ثبت، پرونده ای برای مطالبه مهریه تشکیل می شود. این مرحله شامل ابلاغ رسمی اجراییه به زوج و تعیین مهلت قانونی برای اوست.

ابلاغ اجراییه به زوج:

اداره اجرای ثبت، اجراییه صادر شده را به آدرس ثبت شده زوج در سامانه ثنا یا از طریق مأمور ابلاغ، به وی ابلاغ می کند. ابلاغ الکترونیکی از طریق سامانه ثنا، سرعت و اعتبار بیشتری دارد و پیامک های اطلاع رسانی نیز برای زوج ارسال می شود. محتوای برگه اجراییه، شامل اطلاعات کامل مهریه مورد مطالبه، نام و مشخصات طرفین و اخطار قانونی برای اقدام در مهلت مقرر است.

مهلت 10 روزه قانونی برای زوج: (تشریح دقیق ماده 20 آیین نامه اجرای مفاد اسناد رسمی)

مطابق ماده ۲۰ آیین نامه اجرای مفاد اسناد رسمی لازم الاجرا، از تاریخ ابلاغ اجراییه، زوج (متعهد) به مدت 10 روز مهلت دارد تا یکی از اقدامات زیر را انجام دهد:

1. پرداخت مهریه: زوج می تواند در این مهلت، مهریه مورد مطالبه را به صورت کامل پرداخت کند.
2. معرفی مال برای توقیف: در صورتی که امکان پرداخت نقدی مهریه را ندارد، می تواند اموال منقول یا غیرمنقول خود را برای توقیف و فروش جهت پرداخت مهریه معرفی کند.
3. ترتیب پرداخت: با توافق با زوجه، ترتیبی برای پرداخت اقساطی یا با شرایط خاص تعیین کند.
4. اعلام عدم توانایی مالی و لیست دارایی ها: اگر قادر به اجرای مفاد اجراییه نیست، باید ظرف همان 10 روز لیست جامعی از کلیه دارایی های خود را تهیه و به مسئول اجرا تحویل دهد و اگر هیچ مالی ندارد، صریحاً اعلام کند.

عدم اقدام زوج در این مهلت 10 روزه، به زوجه اجازه می دهد تا درخواست توقیف اموال زوج را از اداره ثبت نماید. این مهلت، فرصت مهمی برای زوج است تا از پیامدهای قانونی عدم پرداخت مهریه، مانند توقیف اموال، جلوگیری کند.

گام 4: شناسایی و معرفی اموال زوج برای توقیف

پس از اتمام مهلت 10 روزه و عدم اقدام زوج برای پرداخت مهریه یا معرفی مال، زوجه می تواند از اداره اجرای ثبت درخواست توقیف اموال زوج را بنماید. موفقیت در این مرحله به میزان شناخت زوجه از اموال زوج بستگی دارد.

اهمیت معرفی دقیق اموال توسط زوجه:

در این مرحله، زوجه می تواند هرگونه مال منقول (مانند خودرو، سهام، حساب بانکی) یا غیرمنقول (مانند ملک، زمین) که از زوج می شناسد، به اداره ثبت معرفی کند. معرفی دقیق و مستند اموال، سرعت و کارایی فرآیند توقیف را به شدت افزایش می دهد. اگر زوجه اطلاعات دقیقی از اموال زوج نداشته باشد، می تواند درخواست استعلام از مراجع مختلف را به اداره ثبت ارائه دهد.

روش های استعلام اموال: (بانک مرکزی، اداره راهور، اداره ثبت اسناد و املاک، شرکت سپرده گذاری مرکزی)

اداره اجرای ثبت، به درخواست زوجه، می تواند از مراجع ذیل استعلامات لازم را برای شناسایی اموال زوج انجام دهد:

• بانک مرکزی: برای شناسایی حساب های بانکی و موجودی آن ها در تمامی بانک های کشور.
• اداره راهور (پلیس راهنمایی و رانندگی): برای شناسایی انواع وسایل نقلیه موتوری (خودرو، موتور سیکلت و…) به نام زوج.
• اداره ثبت اسناد و املاک: برای شناسایی املاک (آپارتمان، زمین، باغ و…) به نام زوج.
• شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه: برای شناسایی سهام و اوراق بهادار متعلق به زوج در بورس.

پس از دریافت پاسخ استعلامات و شناسایی اموال، اداره ثبت نسبت به توقیف این اموال اقدام می کند. توقیف اموال منقول معمولاً با دستور قضایی و توقیف اموال غیرمنقول با ارسال نامه به اداره ثبت املاک برای ثبت بازداشت در سوابق ملک انجام می شود. این اقدام از انتقال مال توسط زوج جلوگیری می کند.

گام 5: ارزیابی اموال توقیف شده، مزایده و وصول مهریه

پس از توقیف اموال زوج، مرحله بعدی، ارزیابی این اموال و فراهم آوردن مقدمات فروش آن ها جهت وصول مهریه است. این گام یکی از مراحل نهایی در فرآیند اجراییه مهریه از طریق ثبت محسوب می شود.

نقش کارشناس رسمی دادگستری در قیمت گذاری:

اموال توقیف شده، چه منقول و چه غیرمنقول، باید توسط کارشناس رسمی دادگستری ارزیابی و قیمت گذاری شوند. این کارشناس، با بررسی دقیق مال، ارزش واقعی آن را تعیین می کند تا مبنایی برای مزایده و فروش عادلانه فراهم آید. هزینه کارشناسی ابتدا توسط زوجه پرداخت می شود اما نهایتاً از محل فروش مال وصول و به وی مسترد می گردد. ارزیابی صحیح، از تضییع حقوق هر دو طرف جلوگیری می کند.

مراحل برگزاری مزایده و نکات حقوقی آن:

پس از ارزیابی، اموال توقیف شده در مزایده عمومی به فروش می رسند. مراحل برگزاری مزایده به شرح زیر است:

1. آگهی مزایده: آگهی مزایده در روزنامه های کثیرالانتشار یا تابلوی اعلانات اداره ثبت منتشر می شود تا عموم مردم از زمان و مکان مزایده مطلع شوند. این آگهی شامل مشخصات مال، قیمت کارشناسی شده و شرایط شرکت در مزایده است.
2. برگزاری مزایده: در تاریخ و زمان مقرر، مزایده برگزار می شود و مال به بالاترین پیشنهاد قیمت به فروش می رسد، مشروط بر اینکه قیمت پیشنهادی کمتر از قیمت پایه (معمولاً حداقل دو سوم قیمت کارشناسی) نباشد.
3. حق شرکت زوجه در مزایده: زوجه نیز می تواند در مزایده شرکت کرده و به عنوان خریدار، مال را به نام خود تملک کند و به جای پرداخت وجه نقد، مهریه خود را تهاتر نماید.

نحوه پرداخت مهریه به زوجه از محل مزایده:

پس از فروش مال در مزایده و وصول وجه آن، ابتدا هزینه های اجرایی (مانند حق الاجرا و هزینه کارشناسی) کسر شده و مابقی به زوجه بابت مهریه پرداخت می شود. اگر مبلغ حاصل از فروش کمتر از کل مهریه باشد، زوجه می تواند برای باقی مانده مهریه، مجدداً از همین طریق یا با مراجعه به دادگاه، اقدام کند. اگر مبلغ بیشتر باشد، مابقی به زوج مسترد می شود.

مطابق ماده 20 آیین نامه اجرای مفاد اسناد رسمی لازم الاجرا، از تاریخ ابلاغ اجراییه، متعهد (زوج) باید ظرف 10 روز مفاد آن را به موقع اجرا بگذارد یا ترتیبی برای پرداخت دین خود بدهد یا مالی معرفی کند که اجرای سند را میسر گرداند.

نکات حقوقی مهم، چالش ها و پاسخ به سوالات کلیدی

در مسیر مطالبه مهریه از طریق ثبت، نکات حقوقی ظریف و چالش های متعددی وجود دارد که آگاهی از آن ها می تواند به متقاضیان در پیشبرد صحیح پرونده کمک شایانی نماید. از جمله مهم ترین این موارد می توان به مستثنیات دین، هزینه های اجرایی، و وضعیت عدم شناسایی اموال اشاره کرد.

مستثنیات دین: کدام اموال زوج قابل توقیف نیستند؟

مستثنیات دین به اموالی گفته می شود که حتی در صورت بدهکار بودن زوج و وجود اجراییه، از توقیف معاف هستند. هدف از این قانون، حفظ حداقل امکانات زندگی برای بدهکار است تا از او در برابر بی خانمانی و محرومیت مطلق حمایت شود. تشریح دقیق مصادیق مستثنیات دین برای هر دو طرف دعوا حیاتی است.

مصادیق مستثنیات دین عبارتند از:

1. منزل مسکونی: منزلی که سکونتگاه عرفی و مناسب شأن زوج و افراد تحت تکفل اوست. تعیین مصداق در حد شأن بر عهده قاضی یا مسئول اجرای ثبت است.
2. اثاثیه مورد نیاز زندگی: لوازم ضروری منزل که برای زندگی متعارف خانواده لازم است، نه لوازم لوکس و غیرضروری.
3. کتب و ابزار علمی و تحقیقاتی: وسایل و کتبی که برای تحصیل یا تحقیق متناسب با شأن علمی و شغلی زوج لازم است.
4. تلفن و وسایل ارتباطی: ابزارهای ضروری برای ارتباط و امرار معاش.
5. آذوقه موجود و مایحتاج ضروری: غذای موجود برای یک ماه و وسایل و ابزار لازم برای کشت و زرع و امرار معاش.
6. وسایل و ابزار کار: ابزارهایی که برای امرار معاش و کسب درآمد زوج ضروری هستند.

حق اعتراض زوج به توقیف مستثنیات دین:

اگر اداره ثبت سهواً یا اشتباهاً مالی را که جزء مستثنیات دین است توقیف کند، زوج حق اعتراض دارد. او می تواند با ارائه دلایل و مستندات، درخواست رفع توقیف مال مذکور را از رئیس اداره ثبت یا دادگاه (در صورت ارجاع پرونده) نماید. این اعتراض باید با سرعت و دقت بررسی شود تا از تضییع حقوق زوج جلوگیری گردد.

هزینه های اجراییه مهریه از طریق ثبت

یکی از مزایای اصلی مطالبه مهریه از طریق ثبت، تفاوت در نحوه و میزان پرداخت هزینه ها نسبت به روش قضایی است. آگاهی از این هزینه ها برای زوجه، در تصمیم گیری برای انتخاب مسیر اقدام، مهم است.

• نیم عشر اجرایی (5%): هزینه اصلی در فرآیند اجراییه ثبت، موسوم به نیم عشر اجرایی است که معادل 5% از مبلغ مهریه مورد اجرا می باشد. نکته مهم این است که این هزینه، بر خلاف هزینه های دادرسی در دادگاه، در ابتدا توسط زوجه پرداخت نمی شود و از کسی که اجراییه بر علیه او صادر شده (یعنی زوج) اخذ می گردد. به عبارت دیگر، این مبلغ پس از توقیف و فروش اموال یا پرداخت توسط زوج، از ایشان کسر شده و به حساب دولت واریز می شود.
• تفاوت با هزینه دادرسی در دادگاه (3.5% از مهریه): در صورت مراجعه به دادگاه خانواده، زوجه مکلف است در هنگام تقدیم دادخواست، هزینه دادرسی را پرداخت کند که معمولاً معادل 3.5% از مبلغ مهریه مورد مطالبه است. این تفاوت، می تواند یک مزیت مهم برای زوجه در روش ثبتی باشد، زیرا نیاز به تأمین اولیه مبلغ قابل توجهی برای شروع فرآیند ندارد.
• سایر هزینه ها: علاوه بر نیم عشر اجرایی، ممکن است هزینه های دیگری مانند هزینه کارشناسی برای ارزیابی اموال توقیف شده نیز وجود داشته باشد که این هزینه ها نیز ابتدا توسط زوجه پرداخت می شود اما نهایتاً از محل فروش مال یا از زوج قابل مطالبه است.

وضعیت عدم شناسایی اموال یا نداشتن مال توسط زوج

یکی از چالش های اصلی در مطالبه مهریه، به ویژه از طریق ثبت، زمانی است که زوج هیچ مال یا دارایی قابل توقیفی ندارد یا اموال او شناسایی نمی شود. در چنین شرایطی، مسیر قانونی متقاضی تغییر می کند.

دریافت گواهی عدم شناسایی مال از ثبت و امکان مراجعه به دادگاه خانواده:

اگر پس از گذشت مهلت قانونی و انجام استعلامات لازم، اداره اجرای ثبت نتواند مالی از زوج برای توقیف شناسایی کند، زوجه می تواند از اداره ثبت درخواست گواهی عدم شناسایی مال نماید. با در دست داشتن این گواهی، زوجه مجاز خواهد بود که برای مطالبه مهریه خود به دادگاه خانواده مراجعه کرده و دادخواست مطالبه مهریه را تقدیم کند. در این صورت، دادگاه به پرونده رسیدگی و حکم مقتضی را صادر خواهد کرد. در دادگاه، امکان درخواست جلب زوج (در شرایط خاص) و همچنین بررسی دعوای اعسار از سوی زوج فراهم می شود.

مطرح کردن دعوای اعسار از پرداخت مهریه توسط زوج در دادگاه:

چنانچه زوج واقعاً توانایی پرداخت مهریه را به صورت یکجا نداشته باشد، می تواند در دادگاه خانواده، دعوای اعسار از پرداخت مهریه را مطرح کند. در این دعوا، زوج باید با ارائه لیست اموال، مدارک و شهادت شهود، عدم توانایی مالی خود را اثبات کند. در صورت پذیرش اعسار، دادگاه مهریه را به صورت اقساطی (مثلاً با پیش قسط و اقساط ماهانه) تعیین می کند. این امکان در روش ثبتی وجود ندارد و اعسار حتماً باید در دادگاه رسیدگی شود.

ممنوع الخروجی زوج از طریق ثبت

یکی از ابزارهای قانونی برای اعمال فشار بر زوج جهت پرداخت مهریه، ممنوع الخروجی اوست. این اقدام از طریق اداره ثبت، دارای مزیت سرعت بالاتری نسبت به دادگاه است.

شرایط و مراحل درخواست ممنوع الخروجی:

• مراجعه زوجه به اداره اجرای ثبت: پس از درخواست اجراییه مهریه و تشکیل پرونده در ثبت، زوجه می تواند با ارائه درخواست کتبی، تقاضای ممنوع الخروجی زوج را بنماید.
• میزان مهریه: برای ممنوع الخروجی از طریق ثبت، معمولاً مبلغ مهریه نباید از حد نصاب قانونی (معادل دیه کامل مرد در هر سال) کمتر باشد.
• عدم شناسایی اموال کافی: در صورتی که اموال قابل توجهی از زوج برای توقیف شناسایی نشده باشد، درخواست ممنوع الخروجی قوت بیشتری می گیرد.
• صدور دستور ممنوع الخروجی: اداره اجرای ثبت، پس از بررسی شرایط، دستور ممنوع الخروجی زوج را به اداره گذرنامه ارسال می کند و نام زوج در لیست افراد ممنوع الخروج قرار می گیرد. این اقدام به سرعت انجام می شود و در مقایسه با روش دادگاهی که نیازمند صدور حکم قطعی و درخواست اجراییه است، زمان کمتری می برد.

رفع ممنوع الخروجی: ممنوع الخروجی پس از پرداخت مهریه، توافق با زوجه یا ارائه تضمین کافی به اداره ثبت، رفع خواهد شد.

توقیف حقوق و مزایای کارمندان

در صورتی که زوج کارمند دولت یا بخش خصوصی باشد، زوجه می تواند حقوق و مزایای وی را تا سقف معینی توقیف کند. این روش یکی از راه های مؤثر برای وصول مهریه در مواردی است که زوج فاقد اموال دیگر است.

میزان توقیف حقوق:

• یک چهارم حقوق در صورت عدم تکفل: اگر زوج هیچ فرد تحت تکفلی (مانند همسر یا فرزند) نداشته باشد، حداکثر یک چهارم (۲۵%) حقوق و مزایای او قابل توقیف است.
• یک سوم حقوق در صورت تکفل: اگر زوج دارای همسر یا فرزند تحت تکفل باشد، حداکثر یک سوم (۳۳.۳%) حقوق و مزایای او قابل توقیف است.
• مستثنیات دین در حقوق: حداقل حقوق و مزایای کارمندان که برای امرار معاش ضروری است، جزء مستثنیات دین محسوب شده و قابل توقیف نیست.

مراحل اداری توقیف حقوق:

زوجه باید درخواست توقیف حقوق زوج را به اداره اجرای ثبت ارائه دهد. اداره ثبت، با ارسال نامه ای رسمی به کارفرمای زوج (اداره یا شرکت مربوطه)، دستور کسر و واریز درصد معینی از حقوق و مزایای او را به حساب دادگستری یا حساب اعلامی توسط زوجه صادر می کند. کارفرما مکلف به اجرای این دستور است.

پیامک اجراییه مهریه (سامانه ثنا)

با توجه به استفاده گسترده از سامانه ثنا در فرآیندهای قضایی و ثبتی، ابلاغیه ها از جمله اجراییه مهریه نیز از طریق پیامک به اطلاع طرفین می رسد. این پیامک نقش مهمی در آگاهی بخشی به زوج دارد.

توضیح محتوای پیامک و اهمیت آن برای زوج:

پس از صدور اجراییه و بارگذاری آن در سامانه ثنا، یک پیامک به شماره تلفن همراه ثبت شده زوج در این سامانه ارسال می شود. محتوای این پیامک عموماً شامل موارد زیر است:

• اطلاع رسانی در خصوص ابلاغ یک سند قضایی جدید در سامانه ثنا.
• اشاره به نوع سند (مثلاً اجراییه مهریه).
• دعوت از زوج برای مراجعه به سامانه ثنا و مشاهده جزئیات ابلاغیه.

این پیامک به عنوان هشدار اولیه عمل می کند و اهمیت بالایی دارد، زیرا تاریخ ابلاغ واقعی، همان تاریخ مشاهده سند در سامانه ثنا توسط زوج یا انقضای مهلت قانونی برای مشاهده است. عدم توجه به این پیامک می تواند منجر به از دست رفتن مهلت های قانونی (مانند مهلت 10 روزه برای پرداخت) و در نتیجه توقیف اموال شود.

انصراف از مطالبه مهریه در ثبت

ممکن است زوجه پس از شروع فرآیند اجراییه مهریه از طریق ثبت، به هر دلیلی (مانند توافق با زوج، صلح، یا عدم تمایل به ادامه فرآیند) از مطالبه مهریه انصراف دهد. این انصراف دارای شرایط و پیامدهای خاصی است.

شرایط و نحوه انصراف:

زوجه می تواند در هر مرحله از فرآیند اجراییه، با مراجعه به اداره اجرای ثبت و تکمیل فرم مخصوص، درخواست انصراف خود را ارائه دهد. این درخواست باید به صورت کتبی و صریح باشد. در صورتی که انصراف به دلیل توافق با زوج باشد، بهتر است این توافق نیز به صورت رسمی (مثلاً در قالب اقرارنامه یا صلح نامه) ثبت شود.

هزینه های احتمالی در صورت رسیدن به مرحله مزایده:

اگر پرونده به مرحله ای رسیده باشد که هزینه هایی (مانند هزینه کارشناسی، هزینه آگهی مزایده) از سوی اداره ثبت یا زوجه پرداخت شده باشد و زوجه پس از آن انصراف دهد، ممکن است مکلف به پرداخت بخشی از این هزینه ها شود. به ویژه اگر مال توقیف شده و مراحل مزایده آغاز شده باشد، نیم عشر اجرایی یا بخشی از آن ممکن است بر عهده زوجه قرار گیرد.

در صورت انصراف از مطالبه مهریه در ثبت، پرونده مختومه می شود. اگر زوجه قصد مطالبه مجدد مهریه را داشته باشد، باید فرآیند را از ابتدا آغاز کند، مگر اینکه انصراف وی صرفاً از طریق ثبت بوده و امکان مراجعه به دادگاه همچنان برای او فراهم باشد.

آیا می توان همزمان از ثبت و دادگاه مطالبه مهریه کرد؟

مطالبه مهریه یک دین واحد است و نمی توان یک دین واحد را به صورت همزمان و برای کل مبلغ از دو مرجع متفاوت (ثبت و دادگاه) مطالبه کرد. این امر منجر به تداخل و اطاله دادرسی خواهد شد.

توضیح قانونی (خیر برای کل مهریه، بله برای بخش های مجزا):

بنابراین، برای کل مهریه، زوجه نمی تواند همزمان در اداره ثبت و دادگاه پرونده داشته باشد. اما، این امکان وجود دارد که زوجه بخشی از مهریه (مثلاً 50 سکه) را از طریق اداره ثبت به اجرا بگذارد و برای بخش دیگری از مهریه (مثلاً مابقی 50 سکه) به دادگاه خانواده مراجعه کند. در این حالت، هر مرجع مسئول رسیدگی به بخشی از مهریه خواهد بود. این رویکرد به زوجه اجازه می دهد تا از مزایای هر دو سیستم (سرعت ثبت در توقیف اموال مشخص و جامعیت دادگاه در شناسایی اموال نامشخص و بررسی اعسار) بهره مند شود.

هزینه های اجراییه مهریه از طریق ثبت شامل نیم عشر اجرایی (5%) است که بر عهده زوج می باشد، در حالی که در دادگاه زوجه باید 3.5% هزینه دادرسی را پرداخت کند.

مقایسه جامع مطالبه مهریه از طریق ثبت و دادگاه

انتخاب مسیر صحیح برای مطالبه مهریه، تصمیمی حیاتی است که می تواند بر سرعت، هزینه و نتیجه نهایی پرونده تأثیرگذار باشد. دو روش اصلی، یعنی اجراییه مهریه از طریق ثبت و مطالبه از طریق دادگاه، هر یک مزایا و معایب خاص خود را دارند. در این بخش، به مقایسه دقیق این دو روش می پردازیم.

معیار	مطالبه مهریه از طریق ثبت	مطالبه مهریه از طریق دادگاه
سرعت	عملیات اجرایی به محض درخواست کتبی زوجه آغاز می شود و بسیار سریع تر است.	مستلزم تعیین وقت دادرسی، رسیدگی ماهیتی و صدور حکم قطعی است که زمان بر است.
هزینه اولیه برای زوجه	زوجه نیازی به پرداخت هزینه اولیه ندارد. (نیم عشر بر عهده زوج است)	زوجه موظف به پرداخت 3.5% از مهریه به عنوان هزینه دادرسی است.
نیاز به معرفی مال	اهمیت معرفی اموال توسط زوجه بالا است؛ در صورت عدم شناسایی مال، فرآیند مختل می شود.	امکان استعلام جامع تر از مراجع مختلف و صدور حکم در صورت عدم شناسایی مال وجود دارد.
امکان ممنوع الخروجی	با سرعت بیشتری و بلافاصله پس از تشکیل پرونده قابل درخواست است.	ممنوع الخروجی منوط به صدور حکم قطعی و در شرایط خاص است.
امکان جلب زوج	اداره ثبت صلاحیت جلب زوج را ندارد.	در صورت عدم پرداخت مهریه و اثبات اعسار کذب یا عدم معرفی مال، امکان جلب زوج (در شرایط خاص) وجود دارد.
مرور زمان اجراییه	عملیات اجرایی مشمول مرور زمان نمی شود.	چنانچه زوجه از تاریخ صدور اجراییه پس از 5 سال اقدام نکند، اجراییه بی اثر تلقی می شود.
قیمت سکه ملاک	قیمت سکه در روز ثبت درخواست اجراییه ملاک قرار می گیرد.	قیمت سکه در روز اجرای حکم (پرداخت یا توقیف اموال) ملاک قرار می گیرد.
پیچیدگی مراحل	مراحل نسبتاً ساده تر و کمتر از دادگاه است، به ویژه در صورت وجود مال مشخص.	مراحل دادرسی، اثبات، تجدیدنظر و اجرا می تواند پیچیده تر باشد.
نیاز به وکیل	حضور وکیل می تواند به سرعت و دقت فرآیند کمک کند، اما اجباری نیست.	حضور وکیل در مراحل دادرسی و اجرا می تواند بسیار ضروری و مؤثر باشد.
بررسی اعسار	اداره ثبت صلاحیت رسیدگی به اعسار زوج را ندارد.	امکان طرح دعوای اعسار از سوی زوج و بررسی آن توسط دادگاه وجود دارد.

نتیجه گیری از مقایسه: انتخاب کدام روش در چه شرایطی بهتر است؟

با توجه به مقایسه فوق، انتخاب روش مطالبه مهریه باید بر اساس شرایط خاص هر پرونده صورت گیرد:

• روش ثبت برای چه کسانی بهتر است؟
  • اگر زوج دارای اموال مشخص و قابل توقیف با سند رسمی (مانند ملک، خودرو، حساب بانکی) است.
  • اگر زوجه به دنبال سرعت بالا و کاهش هزینه های اولیه است.
  • اگر زوجه قصد ممنوع الخروجی سریع زوج را دارد.
• روش دادگاه برای چه کسانی بهتر است؟
  • اگر زوج اموال مشخصی ندارد یا دارایی های او به راحتی قابل شناسایی نیستند.
  • اگر زوجه به دنبال امکان جلب زوج (در شرایط قانونی) یا بررسی دعوای اعسار است.
  • اگر مهریه از نوع عندالاستطاعه است و نیاز به اثبات استطاعت مالی زوج وجود دارد.
  • در مواردی که زوجه نیاز به حمایت حقوقی جامع تری در طول فرآیند دارد.

در بسیاری از موارد، زوجه می تواند با شروع از اداره ثبت و در صورت عدم موفقیت، با دریافت گواهی مربوطه، به دادگاه مراجعه کند. این رویکرد دو مرحله ای، می تواند بهترین بهره وری را از هر دو سیستم فراهم آورد.

نتیجه گیری و جمع بندی

اجراییه مهریه از طریق ثبت، مسیری قانونی و کارآمد برای مطالبه حقوق مالی زوجه است که بر اعتبار سند رسمی ازدواج استوار است. این روش، با مزایایی نظیر سرعت عمل بالاتر در توقیف اموال و عدم نیاز به پرداخت هزینه دادرسی اولیه توسط زوجه، می تواند گزینه ای مطلوب برای بسیاری از متقاضیان باشد، به ویژه زمانی که اطلاعات کافی از دارایی های زوج در دسترس است.

در این مقاله، به تفصیل به مبانی حقوقی این فرآیند، از جمله ماهیت سند ازدواج و تاثیر آن بر اجراییه ثبتی، انواع مهریه و تفاوت های آن، و مهم تر از همه، تحولات قانونی اخیر در سال های 1403 و 1404 که مجدداً حق انتخاب بین ثبت و دادگاه را برای زوجه برقرار کرده است، پرداختیم. همچنین، مراحل گام به گام اجراییه مهریه از طریق ثبت، از ثبت نام در سامانه ثنا و مراجعه به دفترخانه تا شناسایی اموال، ارزیابی و مزایده آن ها، تشریح شد.

نکات حقوقی کلیدی مانند مستثنیات دین، هزینه های اجرایی، راهکارهای موجود در صورت عدم شناسایی اموال، ممنوع الخروجی، توقیف حقوق و اهمیت پیامک های سامانه ثنا، به دقت بررسی گردید. در نهایت، با ارائه یک جدول مقایسه ای جامع، تفاوت های اساسی بین مطالبه مهریه از طریق ثبت و دادگاه تبیین شد تا خوانندگان بتوانند با دیدی باز، بهترین مسیر را با توجه به شرایط خاص خود انتخاب کنند.

با توجه به پیچیدگی های حقوقی و تغییرات مداوم قوانین، دقت، آگاهی از قوانین جدید و سرعت عمل در این فرآیند از اهمیت بالایی برخوردار است. برای جلوگیری از اشتباهات احتمالی و تسریع در روند وصول مهریه، پیشنهاد می شود که حتماً قبل از هرگونه اقدام، با وکلای متخصص در حوزه دعاوی خانواده مشورت نمایید. دریافت مشاوره حقوقی تخصصی می تواند شما را در انتخاب بهترین استراتژی و طی کردن مسیر قانونی با کمترین چالش یاری رساند.