حکم تهدید در فضای مجازی

تهدید در فضای مجازی به معنای ترساندن دیگری از وقوع امری نامشروع نسبت به جان، مال، آبرو یا ناموس خود یا بستگانش، از طریق ابزارهای آنلاین است. این عمل در حقوق ایران جرم تلقی شده و مرتکب را با مجازات های قانونی همچون حبس تعزیری، شلاق یا جزای نقدی مواجه می کند که با ثبت شکواییه و پیگیری قضایی، قابل رسیدگی است.

گسترش روزافزون فضای مجازی و نقش محوری آن در تعاملات روزمره، در کنار فرصت ها و مزایای بی شمار، چالش ها و تهدیدات جدیدی را نیز به همراه آورده است. یکی از رایج ترین و مخرب ترین جرایم در این بستر، جرم تهدید است که می تواند آرامش روانی و امنیت جانی و مالی افراد را به مخاطره اندازد. آگاهی از ابعاد حقوقی این جرم، مجازات های تعیین شده برای آن و مراحل قانونی پیگیری، برای هر شهروندی امری ضروری است. این دانش نه تنها به قربانیان کمک می کند تا از حقوق خود دفاع کنند، بلکه عموم جامعه را نیز در برابر ارتکاب ناخواسته این جرم یا گرفتار شدن در دام آن، مصون می دارد.

1. جرم تهدید در فضای مجازی چیست؟

جرم تهدید، یکی از قدیمی ترین جرایم در نظام حقوقی ایران است که با ورود به فضای مجازی، ابعاد جدیدی یافته است. شناخت دقیق این جرم مستلزم درک تعاریف حقوقی، مبانی قانونی و ارکان تشکیل دهنده آن است.

1.1. تعریف حقوقی تهدید و تفاوت آن با توهین

از منظر حقوقی، تهدید به معنای ترساندن دیگری از وقوع یک امر نامشروع و ناگوار نسبت به جان، مال، آبرو، شرف یا اسرار او یا بستگانش است. در این تعریف، عنصر اصلی، ایجاد رعب و وحشت در فرد مورد تهدید است که به واسطه آن، اراده و آزادی عمل وی تحت تأثیر قرار گیرد. امر مورد تهدید لزوماً نباید در آینده محقق شود؛ بلکه صرف بیان آن و ایجاد ترس کافی است. موضوع تهدید باید نامشروع باشد، به این معنا که فرد تهدیدکننده حق قانونی برای انجام آن را نداشته باشد (مانند تهدید به قتل، یا افشای اسرار خصوصی). اگر تهدید به انجام کاری قانونی باشد، جرم محسوب نمی شود (مانند تهدید به شکایت از طریق مراجع قانونی).

تفاوت کلیدی تهدید با توهین در عنصر معنوی و قصد مرتکب نهفته است. در توهین، هدف اصلی تحقیر و خوار شمردن شخص در اذهان عمومی یا نزد خود اوست، بدون آنکه الزامی به ایجاد ترس از وقوع امری ناگوار باشد. ممکن است توهین نیز به نوعی موجب ناراحتی شود، اما فاقد قصد ایجاد رعب و وحشت در مورد یک امر نامشروع است. برای مثال، گفتن کلمات رکیک، توهین آمیز است اما لزوماً تهدید به شمار نمی رود. حال آنکه، گفتن آبرویت را خواهم برد، بسته به شرایط و قصد، می تواند تهدید باشد.

1.2. مبانی قانونی جرم تهدید در فضای مجازی

مبنای اصلی جرم تهدید در حقوق ایران، ماده 669 کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی (تعزیرات و مجازات های بازدارنده) مصوب 1375 و اصلاحات بعدی آن است. این ماده صراحتاً بیان می دارد:

«هرگاه کسی، دیگری را به هر نحو، تهدید به قتل یا ضررهای نفسی یا شرفی یا مالی و یا به افشاء سری نسبت به خود یا بستگان او نماید، اعم از این که به این واسطه، تقاضای وجه یا مال یا تقاضای انجام امر یا ترک فعلی را نموده یا ننموده باشد، به مجازات شلاق تا (۷۴) ضربه یا زندان از یک ماه تا یک سال محکوم خواهد شد.»

عبارت «به هر نحو» در این ماده، گستره وسیعی از روش ها را شامل می شود که بدون تردید، فضای مجازی و ابزارهای ارتباطی نوین (مانند پیامک، واتساپ، تلگرام، اینستاگرام، ایمیل، تماس تصویری، ویس و…) را نیز در بر می گیرد. بنابراین، ماهیت جرم تهدید در فضای حقیقی و مجازی یکسان است و صرفاً ابزار ارتکاب جرم تفاوت دارد. مهم این است که فعل تهدیدآمیز از طریق ابزارهای الکترونیکی به مخاطب ارسال و به او برسد.

1.3. ارکان تشکیل دهنده جرم تهدید در فضای مجازی

همانند سایر جرایم، جرم تهدید در فضای مجازی نیز برای تحقق نیاز به وجود سه رکن اساسی دارد:

الف) رکن مادی

رکن مادی به عمل فیزیکی یا رفتاری اطلاق می شود که از جانب مرتکب سر می زند و به وسیله آن، تهدید محقق می گردد. اجزای رکن مادی عبارتند از:

1. فعل تهدید: هر گونه عملی (گفتاری، نوشتاری، اشاره ای) که بیانگر وقوع یک امر نامشروع باشد. این فعل می تواند به صورت مستقیم (مانند تو را خواهم کشت) یا غیرمستقیم (مانند ارسال تصویر اسلحه به همراه پیامی کنایه آمیز) صورت گیرد.
2. وسیله تهدید: ابزاری که برای انتقال پیام تهدید استفاده می شود. در فضای مجازی، این ابزار شامل تمامی پلتفرم ها و کانال های ارتباطی الکترونیکی است؛ از جمله پیامک، شبکه های اجتماعی (اینستاگرام، تلگرام، واتساپ، فیسبوک، توییتر، روبیکا)، ایمیل، تماس های صوتی یا تصویری آنلاین، ویس های ضبط شده و غیره. اهمیت فضای مجازی در این است که امکان تهدید با هویت ناشناس و انتشار سریع پیام را فراهم می آورد.
3. موضوع تهدید: امری نامشروع که به عنوان محتوای تهدید مطرح می شود و می تواند شامل موارد زیر باشد:
   • تهدید به قتل یا ضررهای جانی (نَفسی)
   • تهدید به ضررهای حیثیتی و آبرویی (شرفی)
   • تهدید به ضررهای مالی
   • تهدید به افشای سر نسبت به خود شخص یا بستگان او

   اهمیت دارد که این امر نامشروع باشد؛ یعنی تهدیدکننده حق قانونی برای انجام آن را نداشته باشد و در صورت انجام، خود مرتکب جرم یا عملی غیرقانونی شود.

ب) رکن معنوی (سوء نیت)

رکن معنوی به قصد و اراده مجرمانه مرتکب اشاره دارد. در جرم تهدید، این رکن دارای دو جزء است:

1. سوء نیت عام: قصد و اراده مرتکب بر انجام خود فعل تهدیدآمیز. یعنی فرد با علم و اراده کامل، پیام تهدید را ارسال می کند.
2. سوء نیت خاص: قصد و هدف مرتکب از انجام فعل تهدید، که همان ایجاد ترس، رعب و وحشت در فرد مورد تهدید است. حتی اگر تهدیدکننده قصد واقعی برای عملی کردن تهدید خود را نداشته باشد، اما با قصد ترساندن اقدام کند، جرم محقق می شود. معیار، قابلیت ایجاد ترس در یک فرد متعارف است، نه لزوماً ترس واقعی قربانی.

ج) رکن قانونی

رکن قانونی به وجود نص قانونی اشاره دارد که عملی را جرم تلقی کرده و برای آن مجازات تعیین نموده است. در مورد جرم تهدید، ماده 669 قانون مجازات اسلامی و در برخی موارد، مواد قانون جرایم رایانه ای، رکن قانونی این جرم را تشکیل می دهند.

1.4. شرایط تحقق جرم تهدید در فضای مجازی

برای اینکه یک عمل در فضای مجازی تحت عنوان جرم تهدید قابل پیگرد باشد، باید شرایطی محقق شود:

1. جدی بودن تهدید و توانایی اجمالی بر انجام آن: تهدید باید به اندازه ای جدی باشد که یک فرد متعارف در وضعیت مشابه، احساس ترس و نگرانی کند. همچنین، فرد تهدیدکننده باید در ظاهر توانایی اجمالی برای انجام تهدید را داشته باشد، حتی اگر واقعاً چنین قصدی را نداشته باشد. تهدیدهای کاملاً خیالی و غیرقابل تحقق، ممکن است جرم تهدید محسوب نشوند، مگر آنکه به قدری مؤثر واقع شوند که مخاطب را دچار رعب و وحشت جدی کنند.
2. نامشروع بودن امر مورد تهدید: همان طور که پیش تر ذکر شد، موضوع تهدید (آنچه فرد تهدید شده از آن می ترسد) باید از نظر قانونی نامشروع باشد.
3. آیا تقاضای وجه یا انجام فعلی لازم است؟ بر اساس ماده 669 قانون مجازات اسلامی، جرم تهدید، حتی اگر تهدیدکننده در ازای تهدید خود تقاضای وجه، مال، انجام یا ترک فعلی را نکرده باشد، محقق می شود. بنابراین، صرف ایجاد ترس از وقوع امری نامشروع، برای تحقق این جرم کافی است و لزومی به اخاذی یا اجبار نیست. این مورد، تهدید را از جرایمی مانند اخاذی (موضوع ماده 668) متمایز می کند که در آن ها، تهدید به منظور اجبار به انجام عملی خاص صورت می گیرد.

2. انواع تهدید در فضای مجازی و مجازات های مرتبط

مجازات جرم تهدید در فضای مجازی، بسته به نوع، شدت و اهداف تهدیدکننده، متفاوت است. قوانین مختلفی در این خصوص وجود دارند که هر یک، جنبه های خاصی از این جرم را پوشش می دهند.

2.1. مجازات عمومی جرم تهدید (ماده 669 ق.م.ا)

همان طور که در بخش قبل اشاره شد، مبنای اصلی مجازات جرم تهدید، ماده 669 قانون مجازات اسلامی است. بر اساس این ماده، مجازات عمومی جرم تهدید، شلاق تا 74 ضربه یا حبس تعزیری از یک ماه تا یک سال است.

با تصویب «قانون کاهش مجازات حبس تعزیری» در سال 1399، میزان حداقل حبس در بسیاری از جرایم تغییر یافت. در خصوص ماده 669، حداقل حبس از سه ماه به یک ماه کاهش یافت. قاضی دادگاه با توجه به اوضاع و احوال پرونده، شخصیت متهم و شاکی و میزان تأثیر تهدید، اختیار دارد که یکی از این دو مجازات (حبس یا شلاق) را برای مرتکب در نظر بگیرد. این جرم از جرایم «قابل گذشت» محسوب می شود؛ به این معنا که اگر شاکی خصوصی گذشت کند، تعقیب کیفری و اجرای مجازات متوقف خواهد شد، مگر در شرایطی خاص که جنبه عمومی جرم بر جنبه خصوصی آن غالب شود.

2.2. تهدید با هدف اخاذی و اجبار (ماده 668 ق.م.ا)

اگر تهدید در فضای مجازی با هدف خاصی مانند گرفتن مال، سند، امضاء، انجام فعل یا ترک فعلی صورت گیرد، جرم سنگین تری تلقی شده و تحت شمول ماده 668 قانون مجازات اسلامی قرار می گیرد. این ماده مقرر می دارد:

«هر کس با جبر و قهر یا با اکراه و تهدید، دیگری را ملزم به دادن نوشته یا سند یا امضاء یا مهر یا حواله یا برات یا سفته و یا به تسلیم و یا ابراء ذمه خود یا دیگری از هر قبیل نماید، به حبس از چهل و پنج روز تا یک سال و تا (۷۴) ضربه شلاق محکوم خواهد شد.»

مجازات این نوع تهدید، حبس از چهل و پنج روز تا یک سال و تا 74 ضربه شلاق توأمان است. تفاوت اصلی با ماده 669 این است که در ماده 668، تهدید ابزاری برای رسیدن به یک خواسته نامشروع (مالی یا غیرمالی) است و مجازات آن نیز شدیدتر است. این جرم نیز به دلیل جنبه خصوصی آن، عموماً قابل گذشت تلقی می شود.

2.3. تهدید به هتک حیثیت، افشای اسرار خصوصی و انتشار محتوای مستهجن (قانون جرایم رایانه ای)

قانون جرایم رایانه ای مصوب 1388، به طور خاص به جرایم ارتکابی در فضای سایبری پرداخته و مجازات های ویژه ای برای تهدیدات مرتبط با آبرو و حیثیت افراد در این فضا در نظر گرفته است:

الف) ماده 744 قانون مجازات اسلامی (هتک حیثیت)

«هرکس به وسیله سامانه های رایانه ای یا مخابراتی، فیلم یا صوت یا تصویر دیگری را تغییر دهد یا تحریف کند و آن را منتشر یا با علم به تغییر یا تحریف منتشر کند، به نحوی که عرفاً موجب هتک حیثیت او شود، به حبس از نود و یک روز تا دو سال یا جزای نقدی از پنج میلیون (5.000.000) ریال تا چهل میلیون (40.000.000) ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.»

اگر تهدید به هتک حیثیت، با استفاده از تصاویر، صدا یا فیلم های تغییر یافته یا تحریف شده باشد، مجازات آن بر اساس این ماده خواهد بود.

ب) ماده 745 قانون مجازات اسلامی (افشای اسرار خصوصی)

«هرکس به وسیله سامانه های رایانه ای یا مخابراتی صوت یا تصویر یا فیلم خصوصی یا خانوادگی یا اسرار دیگری را بدون رضایت او جز در موارد قانونی منتشر کند یا در دسترس دیگران قرار دهد، به نحوی که منجر به ضرر یا عرفاً موجب هتک حیثیت او شود، به حبس از نود و یک روز تا دو سال یا جزای نقدی از پنج میلیون (5.000.000) ریال تا چهل میلیون (40.000.000) ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.»

تهدید به افشای اسرار خصوصی، تصاویر یا فیلم های شخصی که بدون رضایت قربانی تهیه شده اند، تحت شمول این ماده قرار می گیرد. در اینجا، تهدیدکننده ممکن است برای وادار کردن قربانی به انجام کاری یا پرداخت وجهی، او را به انتشار این اطلاعات تهدید کند.

ج) ماده 15 قانون جرایم رایانه ای (محتوای مستهجن)

ماده 15 قانون جرایم رایانه ای به تولید، انتشار، توزیع و نگهداری محتوای مستهجن اختصاص دارد. اگر تهدید به منظور دستیابی به محتوای مستهجن یا مبتذل از فردی باشد، یا فردی را به تولید چنین محتوایی وادار کند، مرتکب علاوه بر مجازات تهدید عمومی، می تواند مشمول مجازات های این ماده نیز قرار گیرد. مجازات عمومی ماده 15 حبس از نود و یک روز تا دو سال یا جزای نقدی از پنج میلیون (5.000.000) ریال تا چهل میلیون (40.000.000) ریال یا هر دو است.

2.4. مجازات تهدید به مرگ یا آسیب های جانی

تهدید به قتل یا آسیب های جانی (نَفسی) یکی از جدی ترین انواع تهدید است. هرچند مجازات کلی آن در ماده 669 قانون مجازات اسلامی آمده است (حبس یا شلاق)، اما در صورت جدی بودن تهدید و وجود قرائن و شواهد کافی که نشان دهنده توانایی و قصد بالقوه برای انجام آن باشد، قاضی می تواند حداکثر مجازات قانونی را اعمال کند. در مواردی که تهدید به قتل، مقدمه ای برای شروع به جرم قتل محسوب شود و مراحل اجرایی آن آغاز گردد، مرتکب علاوه بر مجازات تهدید، ممکن است به دلیل شروع به جرم قتل نیز مورد پیگرد قرار گیرد که مجازات آن، مطابق ماده 122 قانون مجازات اسلامی، درجه ای پایین تر از مجازات جرم تام است.

2.5. مجازات تهدید به اسیدپاشی یا سایر خشونت های شدید

تهدید به اعمال خشونت های شدید مانند اسیدپاشی یا ایراد ضرب و جرح عمدی شدید، از نظر قانونی بسیار جدی تلقی می شود. این نوع تهدیدات، به دلیل ایجاد رعب و وحشت عمیق و پیامدهای احتمالی جبران ناپذیر، می توانند منجر به اعمال حداکثر مجازات های مقرر در ماده 669 شوند. در مواردی که تهدید به اسیدپاشی یا خشونت های مشابه، با قصد قبلی و آمادگی برای انجام آن همراه باشد، علاوه بر جرم تهدید، ممکن است به عنوان شروع به جرم ایراد صدمه جسمانی شدید یا سایر جرایم مربوط به امنیت عمومی نیز مورد پیگرد قرار گیرد.

2.6. قابل گذشت بودن جرم تهدید

یکی از نکات مهم در مورد جرم تهدید، قابل گذشت بودن آن است. جرایم قابل گذشت، آن دسته از جرایمی هستند که تعقیب کیفری و اجرای مجازات آن ها منوط به شکایت شاکی خصوصی است و با گذشت شاکی، تعقیب یا اجرای مجازات متوقف می شود. جرم تهدید (ماده 669 ق.م.ا) و تهدید با هدف اخاذی و اجبار (ماده 668 ق.م.ا) عموماً جزء جرایم قابل گذشت محسوب می شوند.

این بدان معناست که اگر پس از ثبت شکایت، شاکی تصمیم به گذشت بگیرد و رضایت خود را اعلام کند، پرونده مختومه خواهد شد و متهم از مجازات رهایی می یابد. البته، این قاعده همواره مطلق نیست و در شرایطی که عمل تهدیدآمیز منجر به اخلال در نظم عمومی شده یا همراه با جرایم دیگری باشد که ذاتاً غیرقابل گذشت هستند (مانند ضرب و جرح عمدی)، ممکن است دادسرا یا دادگاه همچنان به جنبه عمومی جرم رسیدگی کند.

3. مراحل گام به گام شکایت و اثبات جرم تهدید در فضای مجازی

پیگیری قانونی جرم تهدید در فضای مجازی نیازمند طی کردن مراحل مشخص و جمع آوری ادله کافی است. این فرآیند از اقدامات اولیه پس از مواجهه با تهدید آغاز و تا اجرای حکم ادامه می یابد.

3.1. اولین اقدامات پس از مواجهه با تهدید

پس از دریافت پیام های تهدیدآمیز در فضای مجازی، انجام اقدامات اولیه صحیح، نقش حیاتی در موفقیت فرآیند شکایت و اثبات جرم دارد:

1. حفظ و نگهداری تمامی ادله دیجیتال: این مهم ترین گام است. باید تمامی محتوای تهدیدآمیز را به دقت حفظ کنید. این شامل:
   • اسکرین شات های دارای تاریخ و ساعت: از تمامی صفحات گفت وگو، پیام ها، پروفایل تهدیدکننده و هر مدرک مرتبط دیگر، اسکرین شات تهیه کنید. اطمینان حاصل کنید که تاریخ و ساعت سیستم در اسکرین شات ها مشخص باشد.
   • فیلم یا صوت ضبط شده: اگر تهدید از طریق تماس تصویری یا صوتی (ویس) صورت گرفته است، آن را ضبط و نگهداری کنید.
   • متن کامل پیام ها: در صورت امکان، علاوه بر اسکرین شات، متن کامل پیام ها را نیز کپی و ذخیره کنید.
   • آدرس URL، نام کاربری و شناسه (ID): آدرس دقیق صفحاتی که تهدید از آنجا ارسال شده، نام کاربری یا ID فرد تهدیدکننده در پلتفرم های مختلف، از جمله ادله مهم هستند.
   • ایمیل ها و مشخصات فرستنده: در صورت تهدید از طریق ایمیل، تمام جزئیات ایمیل شامل هدر کامل (Full Header) را ذخیره کنید که اطلاعات فنی فرستنده را در بر دارد.
2. عدم پاک کردن پیام ها یا مسدود کردن فرد تهدیدکننده در ابتدا (در صورت امکان): برای حفظ زنجیره شواهد و امکان بررسی های فنی توسط پلیس فتا، تا قبل از ثبت شکایت و تهیه گزارش، از پاک کردن پیام ها یا بلاک کردن فرد تهدیدکننده خودداری کنید. این کار ممکن است روند اثبات جرم را پیچیده کند.
3. عدم پاسخگویی به تهدید به شیوه ای که خودتان را در معرض اتهام قرار دهید: از توهین، تهدید متقابل یا هرگونه پاسخی که می تواند به ضرر شما در پرونده تمام شود، پرهیز کنید. حفظ آرامش و جمع آوری شواهد در اولویت است.

3.2. اعتباربخشی به ادله الکترونیک

ادله دیجیتال و الکترونیک برای اثبات جرم در دادگاه، باید از اعتبار کافی برخوردار باشند. گزارش تخصصی پلیس فتا در این زمینه نقش بسیار مهمی ایفا می کند. کارشناسان پلیس فتا با بررسی فنی ادله ارائه شده (اسکرین شات ها، فیلم ها، سوابق پیام رسان ها)، صحت آن ها را تأیید و گزارشی مستند تهیه می کنند که در محاکم قضایی به عنوان یک مدرک معتبر پذیرفته می شود.

ماده 12 قانون تجارت الکترونیک، اعتبار داده پیام به عنوان دلیل را تأیید کرده است: «اسناد و ادله اثبات دعوی ممکن است به صورت داده پیام بوده و در هیچ محکمه یا اداره دولتی نمی توان بر اساس قواعد ادله موجود، ارزش اثباتی «داده پیام» را صرفا به دلیل شکل و قالب آن رد کرد.» این ماده قانونی، پشتوانه محکمی برای استفاده از شواهد الکترونیکی در دادگاه ها است.

3.3. مراحل رسمی شکایت

پس از جمع آوری ادله، نوبت به طی مراحل رسمی شکایت می رسد:

گام 1: ثبت نام در سامانه ثنا

اولین و ضروری ترین مرحله، ثبت نام در سامانه ثنا (ثبت نام الکترونیکی قضایی) است. تمامی ابلاغیه ها و مراحل قضایی از طریق این سامانه اطلاع رسانی می شود. می توانید با مراجعه حضوری به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی یا به صورت آنلاین از طریق وب سایت sana.adliran.ir اقدام به ثبت نام و احراز هویت کرده و نام کاربری و رمز عبور خود را دریافت کنید.

گام 2: جمع آوری مستندات و مراجعه به پلیس فتا

با در دست داشتن تمامی مستندات دیجیتال جمع آوری شده، به نزدیک ترین پلیس فتا مراجعه کنید. در آنجا، کارشناسان پلیس، مستندات شما را بررسی و گزارش فنی اولیه را تنظیم می کنند. این گزارش برای آغاز فرآیند قضایی اهمیت زیادی دارد.

گام 3: تنظیم شکواییه جامع و دقیق

شکواییه، قلب پرونده قضایی است و باید با دقت فراوان تنظیم شود. در شکواییه باید جزئیات کامل زیر قید شود:

• مشخصات کامل شاکی: نام، نام خانوادگی، کد ملی، آدرس و شماره تماس.
• مشخصات مشتکی عنه (در صورت اطلاع): نام، نام خانوادگی، آدرس و شماره تماس (در صورت عدم اطلاع، پلیس فتا اقدام به شناسایی می کند).
• شرح واقعه: با ذکر تاریخ و زمان دقیق (به همراه ساعت دقیق)، چگونگی تهدید، محتوای دقیق پیام ها یا مکالمات و پلتفرم مورد استفاده (مثلاً واتساپ، اینستاگرام). شرح باید به صورت واضح و بدون ابهام باشد و تمامی جزئیات لازم را در بر گیرد.
• لیست ادله: تمامی اسکرین شات ها، فیلم ها، ویس ها، گزارش پلیس فتا و هر مدرک دیگری که برای اثبات تهدید دارید، باید در شکواییه ذکر و ضمیمه شود.

توصیه می شود برای تنظیم یک شکواییه جامع و بدون نقص، از وکیل متخصص در جرایم سایبری کمک بگیرید. وکیل می تواند با دانش حقوقی خود، جزئیات را به درستی منعکس کرده و از نکات قانونی به نفع شما استفاده کند.

گام 4: ثبت شکواییه در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی

پس از تنظیم شکواییه، با در دست داشتن مدارک هویتی و شکواییه تنظیم شده (به همراه فایل ورد آن در حافظه جانبی)، به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده و شکواییه را ثبت و به مرجع صالح (معمولاً دادسرای جرایم رایانه ای) ارسال کنید.

گام 5: پیگیری پرونده در دادسرا

پس از ثبت شکواییه، پرونده در دادسرا تشکیل می شود و تحقیقات مقدماتی آغاز می گردد. در شهرهای بزرگ، این پرونده به دادسرای جرایم رایانه ای ارجاع داده می شود. بازپرس یا دادیار پرونده، وظیفه جمع آوری مدارک، احضار متهم (در صورت شناسایی) و انجام تحقیقات لازم را بر عهده دارند. پس از اتمام تحقیقات، بسته به نتیجه:

• اگر ادله کافی برای انتساب جرم به متهم یافت نشود، قرار منع تعقیب صادر می گردد.
• اگر ادله برای انتساب جرم کافی باشد، قرار جلب به دادرسی صادر می شود. سپس دادستان بر اساس این قرار، کیفرخواست را صادر کرده و پرونده به دادگاه کیفری ارسال می شود.

گام 6: پیگیری در دادگاه کیفری

پس از ارسال پرونده به دادگاه کیفری (معمولاً دادگاه کیفری دو)، جلسات رسیدگی تشکیل می شود. در این جلسات، دفاعیات شاکی و متهم شنیده شده و محتویات پرونده مورد بررسی نهایی قرار می گیرد. در صورت احراز مجرمیت متهم، دادگاه اقدام به صدور رأی و حکم مجازات می کند.

گام 7: اجرای حکم

پس از صدور حکم و قطعی شدن آن (با اتمام مهلت تجدیدنظرخواهی یا تأیید در مراحل بالاتر)، پرونده جهت اجرای حکم مجازات به اجرای احکام کیفری ارجاع داده می شود. دادستان یا نماینده او، مسئولیت اجرای حکم را بر عهده خواهد داشت.

4. نکات حقوقی تکمیلی و راهنمای پیشگیری

در ادامه، به برخی نکات حقوقی مهم و راهکارهای پیشگیرانه در مواجهه با جرم تهدید در فضای مجازی می پردازیم.

4.1. آیا تهدید با هویت ناشناس قابل پیگیری است؟

بسیاری از تهدیدات در فضای مجازی توسط افراد با هویت های ناشناس یا مستعار صورت می گیرد. خوشبختانه، بله، تهدید با هویت ناشناس قابل پیگیری است. پلیس فتا با بهره گیری از تخصص فنی و ابزارهای پیشرفته، قادر است ردپاهای دیجیتال را شناسایی کرده و هویت واقعی فرد تهدیدکننده را کشف کند. برای این منظور، ارائه هرچه بیشتر اطلاعات (مانند آدرس IP، زمان دقیق ارسال پیام، نام کاربری یا شناسه حتی اگر مستعار باشد) به پلیس فتا، می تواند در فرآیند شناسایی بسیار مؤثر باشد.

4.2. مدت زمان رسیدگی به پرونده چقدر است؟

مدت زمان رسیدگی به پرونده های قضایی، از جمله جرم تهدید در فضای مجازی، به عوامل متعددی بستگی دارد و نمی توان زمان دقیقی برای آن مشخص کرد. این عوامل شامل حجم کاری دادسراها و دادگاه ها، پیچیدگی پرونده (مثلاً ناشناس بودن متهم)، تعداد جلسات رسیدگی، کارشناسی های مورد نیاز (مثلاً گزارش پلیس فتا) و همکاری طرفین پرونده می شود. به طور تقریبی، این فرآیند می تواند از چند ماه تا یک سال یا حتی بیشتر به طول انجامد. پیگیری مستمر پرونده توسط شاکی یا وکیل او می تواند به تسریع روند کمک کند.

4.3. آیا شروع به جرم تهدید مجازات دارد؟

بر اساس ماده 122 قانون مجازات اسلامی، شروع به جرم زمانی مجازات دارد که در قانون به آن تصریح شده باشد یا جرم ارتکابی از جرایم با مجازات حبس تعزیری درجه شش و بالاتر باشد. مجازات ماده 669 قانون مجازات اسلامی (حبس از یک ماه تا یک سال) پس از کاهش مجازات حبس تعزیری، عموماً در درجه هفت یا هشت قرار می گیرد. بنابراین، شروع به جرم تهدید به تنهایی، معمولاً مجازات مستقل ندارد، مگر آنکه این شروع به جرم، خود منجر به ارتکاب جرم دیگری شود یا قانونگذار به صورت خاص برای آن مجازاتی در نظر گرفته باشد. با این حال، باید توجه داشت که گاهی اقدامات مقدماتی برای تهدید، به خودی خود می تواند مصداق جرم دیگری باشد.

4.4. معاونت در جرم تهدید چه مجازاتی دارد؟

بر اساس ماده 126 قانون مجازات اسلامی، معاونت در جرم زمانی محقق می شود که فرد، مباشر جرم را به ارتکاب جرم ترغیب، تحریک، تطمیع یا تهدید کند؛ یا به او در ارتکاب جرم یاری برساند (مانند تهیه ابزار جرم). مجازات معاونت در جرم، یک درجه پایین تر از مجازات مباشر اصلی است. بنابراین، اگر فردی در جرم تهدید در فضای مجازی معاونت کند، به مجازات حبس تعزیری درجه هفت یا هشت یا شلاق تعزیری درجه هفت یا هشت محکوم خواهد شد. برای مثال، اگر کسی اطلاعات شخصی فردی را به تهدیدکننده بدهد تا او را تهدید کند، معاونت در جرم تلقی می شود.

4.5. چگونه می توان از وقوع تهدید در فضای مجازی پیشگیری کرد؟

پیشگیری همواره بهتر از درمان است. با رعایت نکات امنیتی زیر می توان خطر مواجهه با تهدید در فضای مجازی را به حداقل رساند:

1. تنظیمات حریم خصوصی: همیشه تنظیمات حریم خصوصی (Privacy Settings) حساب های کاربری خود در شبکه های اجتماعی و پیام رسان ها را بررسی و محدود کنید تا اطلاعات شما فقط برای دوستان یا افراد مورد اعتماد قابل مشاهده باشد.
2. رمزهای عبور قوی و منحصربه فرد: از رمزهای عبور پیچیده و غیرقابل حدس استفاده کرده و برای هر حساب کاربری، رمز عبور متفاوتی را انتخاب کنید. فعال سازی احراز هویت دو مرحله ای (Two-Factor Authentication) نیز بسیار توصیه می شود.
3. عدم اشتراک گذاری اطلاعات شخصی حساس: از به اشتراک گذاشتن اطلاعات شخصی و خانوادگی حساس (مانند آدرس منزل، شماره تلفن، عکس های خصوصی) با افراد غریبه یا در گروه های عمومی خودداری کنید.
4. احتیاط در پذیرش درخواست های دوستی و پیام ها: در مورد پذیرش درخواست های دوستی از افراد ناشناس یا پاسخ به پیام های مشکوک، محتاط باشید. همیشه هویت فرد را تا حد امکان بررسی کنید.
5. نصب نرم افزارهای امنیتی: از یک آنتی ویروس و فایروال قوی بر روی دستگاه های خود استفاده کنید و آن ها را به روز نگه دارید.
6. افزایش آگاهی: خود و اطرافیانتان را در مورد انواع تهدیدات سایبری و شیوه های فریب (مانند فیشینگ و مهندسی اجتماعی) آگاه کنید.

4.6. آیا برای شکایت از تهدید به وکیل نیاز است؟

با اینکه شکایت از جرم تهدید بدون وکیل نیز امکان پذیر است، اما حضور وکیل متخصص می تواند مزایای قابل توجهی داشته باشد. وکیل با دانش حقوقی خود می تواند:

• شکواییه را به صورت حرفه ای و با رعایت تمامی نکات قانونی تنظیم کند.
• ادله موجود را به بهترین شکل ممکن ارائه و در دادگاه دفاع کند.
• مسیر قانونی پرونده را به درستی تشخیص دهد و از اتلاف وقت جلوگیری کند.
• در شناسایی متهم ناشناس با پلیس فتا همکاری مؤثرتری داشته باشد.
• حقوق شاکی را در تمامی مراحل دادسرا و دادگاه پیگیری و از تضییع آن جلوگیری کند.

به ویژه در مواردی که پرونده پیچیده باشد، متهم ناشناس باشد یا تهدیدات دارای ابعاد گسترده تری باشند، حضور وکیل می تواند شانس موفقیت پرونده را به شکل چشمگیری افزایش دهد.

4.7. نحوه برخورد با تهدیدات مکرر یا سریالی چیست؟

در مواجهه با تهدیدات مکرر یا سریالی از سوی یک یا چند نفر، اهمیت جمع آوری منظم و دقیق ادله دوچندان می شود. هر بار که تهدیدی صورت می گیرد، باید تمامی شواهد آن را به صورت مجزا و با جزئیات کامل (تاریخ، ساعت، محتوا، پلتفرم) ثبت و نگهداری کنید. در شکواییه اولیه، می توانید به سابقه تهدیدات قبلی اشاره کرده و در طول فرآیند رسیدگی، مدارک مربوط به تهدیدات بعدی را به پرونده اضافه کنید. پیگیری مستمر از طریق مراجع قضایی و پلیس فتا، به ویژه در موارد تهدیدات سریالی، می تواند به توقف فعالیت های مجرمانه کمک کند. در این شرایط، مشاوره و همراهی یک وکیل متخصص برای مدیریت و هدایت پرونده، بسیار حیاتی است.

نتیجه گیری

جرم تهدید در فضای مجازی، پدیده ای جدی با پیامدهای روانشناختی و حقوقی عمیق است که می تواند آرامش و امنیت افراد را به مخاطره اندازد. همان طور که در این مقاله به تفصیل بررسی شد، قوانین جمهوری اسلامی ایران، به ویژه مواد 669 و 668 قانون مجازات اسلامی و همچنین مواد مرتبط از قانون جرایم رایانه ای، چارچوب قانونی محکمی برای مقابله با این جرم فراهم آورده اند. از تعریف حقوقی تهدید و تمایز آن با توهین گرفته تا ارکان تشکیل دهنده جرم و مجازات های متنوعی که بر اساس نوع و هدف تهدید تعیین می شوند، همگی نشان از اهمیت قائل شدن قانونگذار برای صیانت از حقوق شهروندان در فضای آنلاین دارند.

آگاهی از حقوق خود، نحوه جمع آوری ادله دیجیتال، و فرآیند گام به گام شکایت و پیگیری قضایی، برای قربانیان این جرم حیاتی است. حفظ شواهد دیجیتال، مراجعه به پلیس فتا و ثبت شکواییه دقیق در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، اولین قدم ها در مسیر احقاق حق هستند. همچنین، نکات پیشگیرانه و امنیتی مانند مدیریت حریم خصوصی و استفاده از رمزهای عبور قوی، می تواند در کاهش خطر مواجهه با چنین تهدیداتی مؤثر باشد. در این مسیر، بهره مندی از مشاوره وکلای متخصص در جرایم سایبری می تواند روند رسیدگی را تسهیل و به بهترین نتیجه منجر شود. در نهایت، برخورد قاطع قانونی با مرتکبین این جرم، علاوه بر جبران خسارت قربانی، به برقراری نظم و امنیت بیشتر در فضای مجازی کمک شایانی خواهد کرد.

برای مشاوره تخصصی حقوقی و راهنمایی در پرونده تهدید در فضای مجازی، با کارشناسان ما تماس بگیرید.