نمونه دادخواست نفقه زوجه و فرزند

دادخواست نفقه زوجه و فرزند، ابزاری قانونی است که به زوجه و قیم قانونی فرزندان این امکان را می دهد تا حقوق مالی خود را که شامل تامین مایحتاج ضروری زندگی می شود، از زوج یا مسئول پرداخت نفقه مطالبه کنند. تنظیم صحیح و دقیق این دادخواست، از جمله مهم ترین گام ها برای موفقیت در فرایند قانونی مطالبه نفقه به شمار می رود. عدم آگاهی از جزئیات حقوقی و مراحل اداری می تواند منجر به اطاله دادرسی و تضییع حقوق ذی نفعان شود. از این رو، درک کامل مبانی قانونی، شرایط مطالبه و مراحل عملی تقدیم دادخواست، برای تمامی افراد درگیر در این موضوع حیاتی است.

حق نفقه، نه تنها یک تکلیف شرعی، بلکه یک الزام قانونی است که برای حمایت از بنیان خانواده و تضمین حداقل معیشت اعضای آن وضع شده است. قانون گذار ایران با در نظر گرفتن اهمیت این موضوع، مواد متعددی را در قانون مدنی و قانون حمایت خانواده به آن اختصاص داده است. این مقاله با هدف ارائه یک راهنمای جامع و کاربردی، به بررسی دقیق ابعاد حقوقی نفقه زوجه و فرزند، شرایط استحقاق، مدارک لازم، مراحل گام به گام مطالبه و ارائه نمونه دادخواست های کاربردی می پردازد تا کاربران با دیدگاهی روشن و اطلاعاتی کامل، مسیر قانونی خود را طی کنند.

نفقه زوجه: تعریف، شرایط و موارد استحقاق

نفقه زوجه، یکی از مهم ترین حقوق مالی زن در قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران است که به موجب عقد دائم، بر عهده مرد قرار می گیرد. این حق، با هدف تامین حداقل نیازهای زندگی زن، فارغ از توانایی مالی وی، در نظر گرفته شده است.

تعریف نفقه زوجه و موارد شمول آن

مطابق ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی، نفقه شامل تمامی نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن، از قبیل مسکن، البسه، خوراک، اثاث منزل و هزینه های درمانی و بهداشتی و خادم (در صورت عادت یا احتیاج به واسطه بیماری) است. این نیازها بر اساس عرف و شأن اجتماعی زن در نظر گرفته می شود و نه لزوماً بر اساس وضعیت مالی زوج. به عبارت دیگر، نفقه باید به گونه ای باشد که زن بتواند با حفظ شأن خود، زندگی متعارفی داشته باشد.

شرایط استحقاق نفقه زوجه: تمکین و استثنائات

مبنای اصلی استحقاق نفقه زوجه، تمکین است. تمکین به دو نوع عام و خاص تقسیم می شود:

• تمکین عام: به معنای پذیرش کلی ریاست مرد بر خانواده و زندگی در منزل مشترک و ایفای وظایف زناشویی است.
• تمکین خاص: به معنای برقراری روابط زناشویی متعارف.

در صورتی که زوجه بدون عذر موجه از تمکین خودداری کند، ناشزه محسوب شده و حق نفقه از او سلب می شود. با این حال، قانون مواردی را نیز پیش بینی کرده است که زن حتی در صورت عدم تمکین، مستحق نفقه خواهد بود. از جمله این موارد می توان به حق حبس اشاره کرد. اگر زن قبل از تمکین، مهریه خود را مطالبه کند و مهریه حال باشد، می تواند تا دریافت کامل مهریه، از تمکین خودداری کند و در این مدت، نفقه به او تعلق می گیرد. همچنین، در مواردی که بودن زن در منزل مشترک موجب خوف ضرر بدنی یا مالی یا شرافتی باشد، می تواند با اثبات این شرایط، منزل را ترک کند و همچنان نفقه خود را مطالبه نماید. بیماری زوج، اعتیاد، سوء رفتار و مواردی از این دست که زندگی مشترک را برای زوجه غیرقابل تحمل می کند، می تواند از مصادیق عدم تمکین موجه باشد.

انواع نفقه زوجه: جاریه و معوقه

نفقه زوجه به دو دسته اصلی تقسیم می شود:

1. نفقه جاریه (حال): نفقه ای است که از زمان تقدیم دادخواست تا صدور حکم و اجرای آن، به صورت ماهانه یا دوره ای به زن پرداخت می شود. مطالبه نفقه جاریه از طریق دادگاه خانواده صورت می گیرد.
2. نفقه معوقه (گذشته): نفقه ای است که در گذشته، زوج از پرداخت آن خودداری کرده است. زن می تواند نفقه معوقه را از زمان عدم پرداخت تا تاریخ تقدیم دادخواست، مطالبه کند. برخلاف نفقه فرزند که نفقه معوقه قابل مطالبه نیست، نفقه معوقه زن مشمول مرور زمان نمی شود و زن می تواند هر زمان که بخواهد، حتی برای سالیان طولانی گذشته، آن را مطالبه نماید.

ماده ۱۱۰۶ قانون مدنی صراحتاً بیان می دارد: در عقد دائم، نفقه زن بر عهده شوهر است. این ماده، مبنای قانونی اصلی مطالبه نفقه زوجه محسوب می شود.

نفقه فرزندان: تعریف، مسئولیت و شرایط مطالبه

حق نفقه برای فرزندان نیز از جمله حقوق اساسی است که قانون گذار برای حمایت از کودکان و تضمین رشد و پرورش مناسب آن ها در نظر گرفته است. این حق، مستقل از وضعیت مالی و توانایی کسب درآمد فرزند، تا زمانی که شرایط قانونی آن فراهم باشد، بر عهده افراد خاصی قرار دارد.

تعریف نفقه فرزند و موارد شمول آن

نفقه فرزند شامل تمامی نیازهای اساسی اوست که برای زندگی و رشد طبیعی وی لازم است. بر اساس ماده ۱۱۹۹ قانون مدنی، این موارد شامل خوراک، پوشاک، مسکن، هزینه های درمانی و بهداشتی و همچنین هزینه های تحصیل است. میزان نفقه فرزند بر اساس شأن خانوادگی و وضعیت مالی پرداخت کننده و نیازهای واقعی فرزند تعیین می شود. به عنوان مثال، اگر خانواده ای از سطح رفاهی بالایی برخوردار باشد، نفقه فرزندان نیز باید متناسب با آن سطح رفاه تعیین گردد.

مسئولیت پرداخت نفقه فرزند: ترتیب اولویت ها

مسئولیت پرداخت نفقه فرزند به ترتیب زیر بر عهده اشخاص مختلف قرار دارد:

1. پدر: در وهله اول، مسئولیت اصلی پرداخت نفقه فرزندان بر عهده پدر است. این مسئولیت حتی در صورت طلاق والدین و حضانت مادر نیز باقی است.
2. جد پدری (پدربزرگ پدری): در صورت فوت پدر یا عدم توانایی مالی او برای پرداخت نفقه، این وظیفه به جد پدری منتقل می شود.
3. مادر: اگر پدر و جد پدری هر دو فوت کرده باشند یا توانایی مالی برای پرداخت نفقه را نداشته باشند، مادر مسئول پرداخت نفقه فرزند خواهد بود. این در حالی است که مادر دارای استطاعت مالی باشد.
4. اجداد و مادران دیگر: در نهایت، اگر هیچ یک از افراد فوق قادر به پرداخت نفقه نباشند، بر عهده سایر اجداد و مادران دیگر با رعایت ترتیب نزدیکی نسبی و توانایی مالی خواهد بود.

شرایط استحقاق فرزند: صغر، عدم استطاعت مالی و ناتوانی

برخلاف نفقه زوجه، برای استحقاق نفقه فرزند، شرط خاصی مانند تمکین وجود ندارد. اما شرایطی برای ادامه پرداخت نفقه لازم است:

• صغر (کوچکی): تا زمانی که فرزند به سن رشد (۱۸ سال تمام) نرسیده باشد، نفقه بر او واجب است.
• عدم استطاعت مالی: پس از رسیدن به سن رشد، نفقه همچنان واجب است، مشروط بر آنکه فرزند توانایی تامین معاش خود را نداشته باشد یا ناتوان از کسب درآمد باشد. این ناتوانی می تواند ناشی از بیماری، معلولیت، یا اشتغال به تحصیل باشد.

تفاوت نفقه فرزند دختر و پسر در قانون ایران عمدتاً پس از رسیدن به سن رشد و ازدواج نمود پیدا می کند:

• نفقه فرزند پسر: تا زمانی که به سن ۱۸ سال تمام نرسیده و یا در حال تحصیل است و توانایی کسب شغل ندارد، واجب است. پس از اتمام تحصیل و یافتن شغل یا توانایی کسب درآمد، نفقه از او ساقط می شود.
• نفقه فرزند دختر: تا زمانی که ازدواج نکرده و شغل و درآمدی ندارد، نفقه بر او واجب است، حتی اگر به سن رشد رسیده باشد. با ازدواج، نفقه او بر عهده همسرش قرار می گیرد و از پدر یا سایر اقارب ساقط می شود.

مواد ۱۱۹۹ قانون مدنی و ۶ قانون حمایت خانواده، مبانی اصلی مطالبه نفقه فرزند هستند. ماده ۱۱۹۹ قانون مدنی تصریح دارد که نفقه اولاد بر عهده پدر است. همچنین، ماده ۶ قانون حمایت خانواده (مصوب ۱۳۹۱) به مادر و هر شخصی که حضانت یا نگهداری طفل یا محجور را بر عهده دارد، حق اقامه دعوی برای مطالبه نفقه را می دهد، که این امر تسهیل بزرگی برای مادران در پیگیری حقوق فرزندانشان محسوب می شود.

مدارک و مستندات لازم برای طرح دادخواست نفقه

برای طرح دادخواست نفقه، اعم از نفقه زوجه یا فرزند، جمع آوری و ارائه مدارک و مستندات کامل و دقیق از اهمیت بالایی برخوردار است. این مدارک به دادگاه کمک می کند تا صحت ادعای خواهان را بررسی کرده و بر اساس آن حکم صادر نماید.

لیست کامل مدارک مورد نیاز

مدارک عمومی که برای هر دو نوع دادخواست (نفقه زوجه و فرزند) لازم است، شامل موارد زیر است:

• کپی مصدق سند ازدواج: برای مطالبه نفقه زوجه ضروری است. در صورت فقدان یا عدم دسترسی، می توان از طریق ثبت احوال یا دفترخانه ازدواج، رونوشت آن را تهیه کرد.
• کپی مصدق شناسنامه خواهان: (زوجه یا مادر برای فرزند)
• کپی مصدق شناسنامه خوانده: (زوج یا پدر فرزند)
• کپی مصدق شناسنامه فرزندان: در صورت مطالبه نفقه فرزند.
• کپی مصدق کارت ملی خواهان و خوانده.
• وکالتنامه وکیل: در صورتی که دادخواست توسط وکیل تنظیم و تقدیم شود.

اهمیت کپی مصدق مدارک

بسیار مهم است که تمامی کپی های مدارک ارائه شده، مصدق باشند. تصدیق مدارک به معنای تایید مطابقت کپی با اصل سند است که توسط دفاتر خدمات الکترونیک قضایی یا وکیل دادگستری انجام می شود. ارائه کپی های ساده و نامصدق می تواند منجر به رد دادخواست یا تاخیر در روند رسیدگی شود.

دلایل و ضمائم اثبات عدم پرداخت نفقه

برای اثبات عدم پرداخت نفقه، خواهان باید دلایل و مستنداتی را به دادگاه ارائه دهد. این دلایل می تواند شامل موارد زیر باشد:

• اظهارنامه قضایی: در صورتی که قبل از طرح دادخواست، اظهارنامه ای مبنی بر مطالبه نفقه برای خوانده ارسال شده باشد و پاسخی دریافت نشده یا پاسخ قانع کننده نبوده باشد.
• شهادت شهود: افرادی که از عدم پرداخت نفقه توسط زوج یا پدر مطلع هستند، می توانند به عنوان شاهد در دادگاه حضور یابند.
• پیامک ها، ایمیل ها یا مکاتبات کتبی: هرگونه مدرک دال بر عدم پرداخت یا امتناع از پرداخت نفقه.
• صورت حساب بانکی: در برخی موارد، عدم واریز وجه به حساب زوجه یا فرزند می تواند دلیلی بر عدم پرداخت نفقه باشد.
• گزارش مددکاری یا اورژانس اجتماعی: در صورت دخالت نهادهای حمایتی در موضوع.

مستندات اثبات تمکین زوجه (در صورت نیاز)

برای مطالبه نفقه زوجه، اثبات تمکین از اهمیت بالایی برخوردار است، مگر اینکه حق حبس یا عذر موجه برای عدم تمکین وجود داشته باشد. مستندات اثبات تمکین می تواند شامل موارد زیر باشد:

• اقرارنامه یا گواهی سکونت در منزل مشترک.
• شهادت شهود: افرادی که از زندگی مشترک و تمکین زن اطلاع دارند.
• گواهی عدم سوءسابقه کیفری زوج: در صورتی که ترک منزل توسط زوجه به دلیل خوف ضرر جانی، مالی یا شرافتی ناشی از سوء رفتار زوج باشد.
• گواهی پزشکی قانونی: در صورت وجود آثار ضرب و جرح یا آزار جسمی.

تهیه کامل و صحیح مدارک نه تنها فرایند دادرسی را تسریع می بخشد، بلکه شانس موفقیت خواهان در پرونده را نیز به شکل قابل توجهی افزایش می دهد. عدم توجه به این بخش می تواند موجب تکرار مراحل و اتلاف وقت شود.

مراحل گام به گام مطالبه نفقه (از تنظیم تا اجرای حکم)

مطالبه نفقه یک فرایند حقوقی چند مرحله ای است که نیازمند آشنایی با رویه های قضایی و دقت در انجام هر گام است. در ادامه، مراحل اصلی این فرایند تشریح می شود.

مرحله اول: مشاوره حقوقی (توصیه شده)

گرچه این مرحله اختیاری است، اما اکیداً توصیه می شود پیش از هر اقدامی، با یک وکیل یا مشاور حقوقی متخصص در امور خانواده مشورت کنید. یک وکیل می تواند با بررسی دقیق وضعیت شما، بهترین راهکار را ارائه دهد، مدارک لازم را مشخص کند، و شما را در تمامی مراحل راهنمایی نماید. این مشاوره می تواند از بروز اشتباهات احتمالی و اتلاف وقت و هزینه جلوگیری کند.

مرحله دوم: جمع آوری و آماده سازی مدارک

بر اساس راهنمایی وکیل یا اطلاعاتی که از منابع معتبر به دست آورده اید، تمامی مدارک و مستندات مورد نیاز (مانند سند ازدواج، شناسنامه، کارت ملی، شناسنامه فرزندان، دلایل اثبات عدم پرداخت نفقه و مستندات تمکین) را جمع آوری کرده و کپی های مصدق آن ها را تهیه نمایید.

مرحله سوم: تنظیم دادخواست نفقه

دادخواست، سند رسمی شروع فرایند قضایی است و باید به دقت تنظیم شود. اجزای یک دادخواست کامل شامل موارد زیر است:

• خواهان: مشخصات کامل فرد مطالبه کننده نفقه (زوجه یا مادر).
• خوانده: مشخصات کامل فردی که نفقه از او مطالبه می شود (زوج یا پدر فرزند).
• خواسته: مطالبه نفقه، که باید به صورت دقیق و مشخص بیان شود. در این بخش می توان مبلغ مشخصی را مطالبه کرد یا درخواست جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری برای تعیین میزان نفقه را مطرح نمود. مثلاً: مطالبه نفقه جاریه از تاریخ … و نفقه معوقه از تاریخ … تا تاریخ … به انضمام کلیه خسارات دادرسی و هزینه کارشناسی.
• دلایل و منضمات: لیستی از تمامی مدارک و مستنداتی که پیوست دادخواست شده اند.
• شرح دادخواست: توضیح مختصری از وضعیت موجود، مبانی قانونی مطالبه نفقه و دلایل عدم پرداخت. این بخش باید به صورت واضح و مستدل نگارش شود.

مرحله چهارم: ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی

پس از تنظیم دادخواست، باید آن را به همراه کلیه مدارک مصدق، در یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی سراسر کشور ثبت نمایید. این دفاتر، دادخواست را به صورت الکترونیکی به دادگاه صالح ارسال می کنند. در این مرحله، هزینه های دادرسی و خدمات قضایی نیز پرداخت می شود.

مرحله پنجم: ارجاع پرونده به دادگاه یا شورای حل اختلاف

پرونده شما پس از ثبت در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، بر اساس میزان خواسته (مبلغ نفقه مطالبه شده) به مرجع قضایی صالح ارجاع داده می شود. در حال حاضر، اگر مبلغ نفقه مطالبه شده کمتر از ۲۰ میلیون تومان باشد، پرونده به شورای حل اختلاف و در صورتی که بیشتر از ۲۰ میلیون تومان باشد، به دادگاه خانواده ارجاع می گردد. دادگاه خانواده صلاحیت عام در رسیدگی به دعاوی نفقه را دارد.

مرحله ششم: تعیین وقت رسیدگی و ابلاغ

پس از ارجاع پرونده به شعبه مربوطه، وقت رسیدگی تعیین شده و از طریق سامانه ثنا به خواهان و خوانده ابلاغ می شود. حضور در جلسه دادرسی برای هر دو طرف، یا وکیل قانونی آن ها، الزامی است.

مرحله هفتم: نقش کارشناس رسمی دادگستری در تعیین میزان نفقه

در بسیاری از پرونده های نفقه، به خصوص زمانی که خواسته به صورت جلب نظر کارشناس مطرح شده باشد، دادگاه موضوع را به کارشناس رسمی دادگستری ارجاع می دهد. کارشناس با بررسی شرایط زندگی، شأن اجتماعی، تحصیلات، منطقه سکونت، وضعیت اقتصادی و سایر عوامل مرتبط، میزان نفقه را تعیین و به دادگاه گزارش می کند. این گزارش معمولاً مبنای صدور حکم قرار می گیرد، مگر اینکه اعتراض موجهی از سوی طرفین صورت پذیرد.

مرحله هشتم: جلسات دادرسی و صدور حکم

در جلسات دادرسی، طرفین یا وکلای آن ها فرصت دفاع و ارائه دلایل خود را دارند. پس از بررسی مدارک، اظهارات طرفین و گزارش کارشناسی، دادگاه اقدام به صدور رأی و حکم مقتضی می نماید. رأی صادر شده ممکن است قابل تجدیدنظرخواهی یا فرجام خواهی باشد.

مرحله نهم: اجرای حکم نفقه

پس از قطعیت حکم نفقه، در صورت عدم پرداخت داوطلبانه توسط محکوم علیه (خوانده)، خواهان می تواند با مراجعه به واحد اجرای احکام دادگستری، تقاضای اجرای حکم را مطرح کند. اجرای احکام با ابلاغ اجراییه و در صورت نیاز با توقیف اموال، حساب های بانکی، یا حقوق محکوم علیه، نسبت به وصول نفقه اقدام می نماید.

نمونه دادخواست های جامع و قابل استفاده

تنظیم یک دادخواست حقوقی، نیازمند دقت فراوان در انتخاب کلمات و بیان خواسته به شیوه ای صحیح و قانونی است. در ادامه، سه نمونه دادخواست کاربردی برای مطالبه نفقه زوجه، نفقه فرزند و نفقه زوجه و فرزند به صورت مشترک ارائه می شود که می تواند به عنوان الگو مورد استفاده قرار گیرد. تاکید می شود که اطلاعات داخل پرانتز باید بر اساس شرایط واقعی پرونده تکمیل شود.

نمونه دادخواست ۱: مطالبه نفقه زوجه (جاریه و معوقه)

ریاست محترم مجتمع قضایی خانواده ……..

باسلام و احترام،

احتراما به استحضار می رساند:

اینجانب (نام و نام خانوادگی خواهان) فرزند (نام پدر) به شماره شناسنامه (شماره شناسنامه) کد ملی (کد ملی) به موجب سند نکاحیه شماره (شماره سند ازدواج) مورخ (تاریخ عقد) صادره از دفتر رسمی ثبت ازدواج شماره (شماره دفترخانه) حوزه ثبتی (حوزه ثبتی) به عقد دائم خوانده محترم آقای (نام و نام خانوادگی خوانده) فرزند (نام پدر خوانده) به شماره شناسنامه (شماره شناسنامه خوانده) کد ملی (کد ملی خوانده) درآمده ام. متاسفانه، علیرغم اینکه اینجانب همواره نسبت به ایشان تمکین عام و خاص داشته ام، خوانده محترم از تاریخ (تاریخ عدم پرداخت نفقه، مثلاً 1402/01/01) تاکنون از پرداخت نفقه بنده امتناع ورزیده اند.

مستنداً به مواد ۱۱۰۶، ۱۱۰۷، ۱۱۱۱، ۱۲۰۵ و ۱۲۰۶ قانون مدنی و با عنایت به اینکه پرداخت نفقه زوجه در عقد دائم بر عهده زوج است و اینجانب تمکین داشته ام، لذا با تقدیم این دادخواست، از محضر محترم دادگاه موارد ذیل را استدعا دارم:

1. صدور قرار ارجاع امر به کارشناس رسمی دادگستری جهت تعیین میزان نفقه معوقه اینجانب از تاریخ (تاریخ عدم پرداخت) تا تاریخ تقدیم دادخواست، متناسب با شأن و نیازهای متعارف.
2. صدور قرار ارجاع امر به کارشناس رسمی دادگستری جهت تعیین میزان نفقه جاریه (حال) اینجانب از تاریخ تقدیم دادخواست تا زمان صدور حکم و اجرای آن، متناسب با شأن و نیازهای متعارف.
3. محکومیت خوانده به پرداخت کلیه نفقه معوقه و جاریه تعیین شده توسط کارشناس.
4. محکومیت خوانده به پرداخت کلیه خسارات دادرسی (شامل هزینه کارشناسی، هزینه ثبت دادخواست و حق الوکاله وکیل در صورت وجود) در حق اینجانب.

با تجدید احترام

(محل امضاء خواهان / وکیل خواهان)

نمونه دادخواست ۲: مطالبه نفقه فرزند (توسط مادر)

ریاست محترم مجتمع قضایی خانواده ……..

باسلام و احترام،

احتراما به استحضار می رساند:

اینجانب (نام و نام خانوادگی خواهان) فرزند (نام پدر) به شماره شناسنامه (شماره شناسنامه) کد ملی (کد ملی) مادر فرزند (نام و نام خانوادگی فرزند) متولد (تاریخ تولد فرزند) به شماره شناسنامه (شماره شناسنامه فرزند) و کد ملی (کد ملی فرزند) می باشم. پدر این فرزند، آقای (نام و نام خانوادگی خوانده) فرزند (نام پدر خوانده) به شماره شناسنامه (شماره شناسنامه خوانده) کد ملی (کد ملی خوانده) می باشد. حضانت فرزند مشترک از تاریخ (تاریخ شروع حضانت مادر) بر عهده اینجانب است. متاسفانه، خوانده محترم علیرغم استطاعت مالی، از تاریخ (تاریخ عدم پرداخت نفقه فرزند) تاکنون از پرداخت نفقه فرزند مشترکمان امتناع ورزیده اند.

با استناد به ماده ۱۱۹۹ قانون مدنی که پرداخت نفقه اولاد را بر عهده پدر قرار می دهد و همچنین ماده ۶ قانون حمایت خانواده که به مادر حق مطالبه نفقه فرزند را اعطا می کند، لذا با تقدیم این دادخواست، از محضر محترم دادگاه موارد ذیل را استدعا دارم:

1. صدور قرار تامین خواسته نفقه فرزند مشترک، مستنداً به بند الف ماده ۱۰۸ قانون آیین دادرسی مدنی.
2. صدور قرار ارجاع امر به کارشناس رسمی دادگستری جهت تعیین میزان نفقه معوقه فرزند مشترک از تاریخ (تاریخ عدم پرداخت) تا تاریخ تقدیم دادخواست، متناسب با شأن و نیازهای متعارف فرزند.
3. صدور قرار ارجاع امر به کارشناس رسمی دادگستری جهت تعیین میزان نفقه جاریه (حال) فرزند مشترک از تاریخ تقدیم دادخواست تا زمان صدور حکم و اجرای آن، متناسب با شأن و نیازهای متعارف فرزند.
4. محکومیت خوانده به پرداخت کلیه نفقه معوقه و جاریه تعیین شده توسط کارشناس.
5. محکومیت خوانده به پرداخت کلیه خسارات دادرسی (شامل هزینه کارشناسی، هزینه ثبت دادخواست و حق الوکاله وکیل در صورت وجود) در حق اینجانب به نمایندگی از فرزند.

با تجدید احترام

(محل امضاء خواهان / وکیل خواهان)

نمونه دادخواست ۳: مطالبه نفقه زوجه و فرزندان (مشترک)

ریاست محترم مجتمع قضایی خانواده ……..

باسلام و احترام،

احتراما به استحضار می رساند:

اینجانب (نام و نام خانوادگی خواهان) فرزند (نام پدر) به شماره شناسنامه (شماره شناسنامه) کد ملی (کد ملی) به موجب سند نکاحیه شماره (شماره سند ازدواج) مورخ (تاریخ عقد) صادره از دفتر رسمی ثبت ازدواج شماره (شماره دفترخانه) حوزه ثبتی (حوزه ثبتی) به عقد دائم خوانده محترم آقای (نام و نام خانوادگی خوانده) فرزند (نام پدر خوانده) به شماره شناسنامه (شماره شناسنامه خوانده) کد ملی (کد ملی خوانده) درآمده ام. حاصل این ازدواج تعداد (تعداد) فرزند مشترک به نام/نام های (نام و نام خانوادگی فرزندان) متولدین (تاریخ تولد فرزند اول)، (تاریخ تولد فرزند دوم) می باشد.

متاسفانه، علیرغم اینکه اینجانب همواره نسبت به ایشان تمکین عام و خاص داشته ام، خوانده محترم از تاریخ (تاریخ عدم پرداخت نفقه، مثلاً 1402/01/01) تاکنون از پرداخت نفقه اینجانب و فرزند/فرزندان مشترکمان امتناع ورزیده اند و این در حالی است که ایشان استطاعت مالی کافی برای پرداخت نفقه را دارند.

مستنداً به مواد ۱۱۰۶، ۱۱۰۷، ۱۱۱۱، ۱۱۹۹، ۱۲۰۵ و ۱۲۰۶ قانون مدنی و ماده ۶ قانون حمایت خانواده، با تقدیم این دادخواست، از محضر محترم دادگاه موارد ذیل را استدعا دارم:

1. صدور قرار ارجاع امر به کارشناس رسمی دادگستری جهت تعیین میزان نفقه معوقه اینجانب (زوجه) و فرزند/فرزندان مشترکمان از تاریخ (تاریخ عدم پرداخت) تا تاریخ تقدیم دادخواست، متناسب با شأن و نیازهای متعارف.
2. صدور قرار ارجاع امر به کارشناس رسمی دادگستری جهت تعیین میزان نفقه جاریه (حال) اینجانب (زوجه) و فرزند/فرزندان مشترکمان از تاریخ تقدیم دادخواست تا زمان صدور حکم و اجرای آن، متناسب با شأن و نیازهای متعارف.
3. محکومیت خوانده به پرداخت کلیه نفقه معوقه و جاریه تعیین شده توسط کارشناس در حق اینجانب (زوجه) و فرزند/فرزندان مشترکمان.
4. محکومیت خوانده به پرداخت کلیه خسارات دادرسی (شامل هزینه کارشناسی، هزینه ثبت دادخواست و حق الوکاله وکیل در صورت وجود) در حق اینجانب (زوجه) و فرزند/فرزندان مشترکمان.

با تجدید احترام

(محل امضاء خواهان / وکیل خواهان)

نکات مهم در تکمیل نمونه دادخواست ها:

• تمامی قسمت های داخل پرانتز باید با اطلاعات دقیق و صحیح تکمیل شوند.
• در صورت نیاز به اثبات تمکین، توضیحات مربوطه باید در شرح دادخواست ارائه شود.
• لیست ضمائم و دلایل باید در پایین دادخواست به طور کامل ذکر شود.
• بهتر است قبل از تقدیم دادخواست، با یک وکیل متخصص مشورت شود تا از صحت و تکمیل بودن اطلاعات اطمینان حاصل گردد.

نکات حقوقی مهم و پرتکرار در پرونده های نفقه

در فرایند مطالبه نفقه، آشنایی با برخی نکات حقوقی کلیدی می تواند در پیشبرد پرونده و حصول نتیجه مطلوب نقش بسزایی ایفا کند. این نکات اغلب سوالات پرتکرار مراجعین دادگاه ها و دفاتر وکالت هستند.

ضمانت اجرای کیفری عدم پرداخت نفقه (ترک انفاق)

عدم پرداخت نفقه توسط زوج، علاوه بر جنبه حقوقی (مطالبه نفقه)، دارای ضمانت اجرای کیفری نیز می باشد. ماده ۵۳ قانون حمایت خانواده (مصوب ۱۳۹۱) مقرر می دارد: هرکس با داشتن استطاعت مالی، نفقه زن خود را در صورت تمکین او ندهد یا نفقه سایر اشخاص واجب النفقه را ندهد، به حبس درجه شش محکوم می شود. (حبس درجه شش یعنی حبس بیش از شش ماه تا دو سال). این جرم به عنوان ترک انفاق شناخته می شود و قابل شکایت کیفری است. برای طرح شکایت کیفری ترک انفاق، باید ابتدا نفقه از طریق حقوقی اثبات شده باشد یا دلایل محکمه پسندی برای اثبات عدم پرداخت نفقه وجود داشته باشد.

آیا نفقه معوقه زن شامل مرور زمان می شود؟

خیر، بر اساس فقه امامیه و رویه قضایی ایران، نفقه معوقه زوجه مشمول مرور زمان نمی شود. به این معنا که زن می تواند هر زمان که بخواهد، حتی پس از سال ها، نفقه گذشته خود را از زوج مطالبه کند. این حق، با انقضای زمان از بین نمی رود و زن می تواند با ارائه دادخواست مطالبه نفقه معوقه، حقوق خود را پیگیری نماید.

تأثیر حق حبس زوجه بر نفقه

همان طور که پیشتر اشاره شد، «حق حبس» یکی از موارد استثنایی است که زن می تواند بدون تمکین از همسر، مستحق نفقه باشد. اگر مهریه زن حال باشد (یعنی دارای مدت پرداخت نباشد) و زن قبل از اولین تمکین خاص (برقراری رابطه زناشویی) مهریه خود را مطالبه کند، می تواند تا زمان دریافت کامل مهریه از تمکین خودداری کرده و در این مدت، حق نفقه وی محفوظ است. این حق صرفاً در مورد تمکین خاص است و زن باید برای تمکین عام (زندگی در منزل مشترک و سایر وظایف) آمادگی خود را اعلام کند.

نفقه در دوران عقد و بعد از طلاق

• دوران عقد: در دوران عقد، اگر زن تمکین عام و خاص از زوج را داشته باشد و در منزل مشترک سکونت کند، نفقه بر عهده مرد است. اگر زن در منزل پدر خود باشد و تمکین خاص صورت نگرفته باشد، در مورد استحقاق نفقه اختلاف نظر وجود دارد، اما رویه قضایی تمایل به پرداخت نفقه در صورت آمادگی زن برای تمکین را دارد.
• بعد از طلاق: پس از طلاق رجعی، زن در ایام عده رجعیه مستحق نفقه است، مگر اینکه ناشزه باشد. اما پس از طلاق بائن و اتمام عده، نفقه زن از بین می رود، مگر در موارد خاص مانند بارداری که نفقه تا زمان وضع حمل ادامه دارد.

نحوه اثبات عدم تمکن مالی زوج یا جد پدری

در پرونده های نفقه فرزند، اگر پدر یا جد پدری مدعی عدم تمکن مالی برای پرداخت نفقه باشد، این بار اثبات عدم تمکن بر عهده اوست. مدارکی مانند گواهی عدم کاره، مدارک مربوط به بیماری های صعب العلاج، گواهی از سازمان های حمایتی (مانند کمیته امداد) و شهادت شهود می تواند برای اثبات اعسار مورد استفاده قرار گیرد. دادگاه نیز ممکن است از مراجع ذی صلاح مانند اداره ثبت احوال، بانک مرکزی یا اداره مالیات استعلاماتی را برای بررسی وضعیت مالی خوانده انجام دهد.

امکان درخواست تأمین خواسته نفقه

خواهان می تواند در ضمن دادخواست نفقه یا قبل از آن، تقاضای صدور «قرار تأمین خواسته» را از دادگاه بنماید. این قرار به منظور حفظ حقوق خواهان و جلوگیری از انتقال اموال خوانده در طول فرایند دادرسی صادر می شود. با صدور قرار تأمین خواسته، دادگاه می تواند نسبت به توقیف اموال زوج یا پدر فرزند اقدام کند تا در صورت صدور حکم قطعی، امکان اجرای آن فراهم باشد.

آگاهی از این نکات حقوقی، به ذی نفعان این امکان را می دهد که با هوشمندی و دقت بیشتری، پرونده نفقه خود را پیگیری کنند و از حقوق قانونی خود دفاع نمایند. مشورت با وکیل متخصص در این زمینه همواره توصیه می شود.

نتیجه گیری: جمع بندی و اهمیت اقدام به موقع

مطالبه نفقه زوجه و فرزند، نه تنها یک حق قانونی و شرعی، بلکه ابزاری مهم برای تضمین حداقل معیشت و کرامت انسانی در چارچوب خانواده است. همان طور که در این مقاله به تفصیل بررسی شد، این فرایند از تعریف نفقه و شرایط استحقاق آن گرفته تا جمع آوری مدارک، تنظیم دقیق دادخواست و طی کردن مراحل قضایی، نیازمند آگاهی و دقت فراوان است. هر یک از این مراحل، به ویژه تنظیم نمونه دادخواست نفقه زوجه و فرزند، دارای ریزه کاری های حقوقی خاص خود است که عدم توجه به آن ها می تواند منجر به طولانی شدن فرایند دادرسی یا تضییع حقوق شود.

آشنایی با مبانی قانونی مانند مواد ۱۱۰۶، ۱۱۹۹ و ۱۲۰۶ قانون مدنی و ماده ۶ قانون حمایت خانواده، درک تفاوت های نفقه جاریه و معوقه، شرایط تمکین و موارد استثنایی آن برای زوجه، و همچنین ترتیب مسئولیت پرداخت نفقه فرزندان، گام های اساسی در این مسیر محسوب می شوند. علاوه بر این، نقش حیاتی کارشناس رسمی دادگستری در تعیین میزان نفقه و اهمیت جمع آوری دلایل و مستندات کافی برای اثبات ادعا، نباید نادیده گرفته شود.

در نهایت، تاکید بر اهمیت «اقدام به موقع» در مطالبه نفقه ضروری است. هرچند نفقه معوقه زن مشمول مرور زمان نمی شود، اما تأخیر در پیگیری می تواند مشکلات بیشتری را در تامین معاش ایجاد کند. برای نفقه فرزندان نیز، اقدام به موقع می تواند از بروز آسیب های روحی و مالی به فرزندان جلوگیری نماید. توصیه می شود در تمامی مراحل این فرایند، از تنظیم دادخواست اولیه تا اجرای حکم، با وکلای متخصص در امور خانواده مشاوره نمایید تا از راهنمایی های دقیق و تخصصی بهره مند شوید و با اطمینان خاطر بیشتری حقوق خود یا فرزندانتان را مطالبه کنید.