تأثیر استفاده از شبکه‌ های اجتماعی بر کاهش تمرکز در کودکان

رشد فناوری و دسترسی گسترده کودکان به گوشی ها و تبلت ها باعث شده شبکه های اجتماعی بخشی از زندگی روزمره آن ها شود. مطالعه ای تازه نشان می دهد که استفاده بیش از حد از این پلتفرم ها می تواند توانایی تمرکز و توجه کودکان را کاهش دهد. این مسئله به ویژه در سنین رشد، یعنی حدود ۹ تا ۱۴ سالگی، اهمیت پیدا می کند و می تواند بر عملکرد تحصیلی و سلامت روانی آن ها اثر بگذارد.

روند افزایش استفاده از رسانه های دیجیتال

در ۱۵ سال گذشته استفاده از صفحه نمایش ها و رسانه های دیجیتال در میان کودکان به شدت افزایش یافته است. هم زمان، تشخیص اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD) نیز در کشورهای مختلف رشد کرده است. پژوهشگران مؤسسه کارولینسکا در سوئد و دانشگاه علوم بهداشتی اورگان در آمریکا به بررسی ارتباط احتمالی میان استفاده از شبکه های اجتماعی و بروز علائم ADHD پرداختند.

این مطالعه شامل بیش از ۸,۰۰۰ کودک بود که از سن حدود ۹ تا ۱۰ سالگی تا ۱۴ سالگی مورد پیگیری قرار گرفتند. کودکان گزارش می دادند چه میزان وقت خود را صرف شبکه های اجتماعی، تماشای تلویزیون و بازی های ویدیویی می کنند و والدین آن ها ارزیابی هایی درباره میزان توجه، فعالیت و رفتارهای بی قراری انجام می دادند.

شبکه های اجتماعی و تمرکز کودکان

یکی از یافته های کلیدی این مطالعه، تأثیر ویژه شبکه های اجتماعی بر توانایی تمرکز کودکان است. کودکانی که زمان زیادی را در پلتفرم هایی مانند اینستاگرام، تیک تاک، فیسبوک، اسنپ چت و توییتر می گذرانند، به تدریج علائم کاهش تمرکز و بی توجهی را نشان می دهند.

تورکل کلینبرگ، استاد علوم شناختی عصبی در مؤسسه کارولینسکا، توضیح می دهد: «شبکه های اجتماعی مملو از اعلان ها، پیام ها و محتواهای متنوع هستند که توجه کودک را به طور مداوم جلب می کنند. حتی فکر کردن به دریافت پیام جدید می تواند توانایی تمرکز را کاهش دهد.»

• حواس پرتی مداوم ناشی از اعلان ها و پیام ها
• کاهش توانایی توجه پایدار بر فعالیت های تحصیلی یا خلاقانه
• تأثیر تدریجی و افزایشی بر طول زمان استفاده

در مقابل، مصرف تلویزیون یا بازی های ویدیویی چنین تأثیر قابل توجهی بر تمرکز نشان نداد، که نشان می دهد نوع محتوای تعاملی و سرعت تغییر اطلاعات در شبکه های اجتماعی نقش مهمی دارد.

اهمیت یافته ها در سطح جمعیت

مطالعه نشان داد که تأثیر شبکه های اجتماعی بر تمرکز کودکان مستقل از زمینه اجتماعی-اقتصادی و تمایل ژنتیکی به ADHD است. علاوه بر این، کودکانی که پیش تر علائم بی توجهی داشتند، تمایل بیشتری به استفاده از شبکه های اجتماعی نداشتند؛ این مسئله نشان می دهد مسیر ارتباط از استفاده شبکه های اجتماعی به بروز علائم است، نه برعکس.

اگرچه اثر کاهش تمرکز در سطح فردی ممکن است کوچک باشد، اما در سطح جمعیت می تواند تأثیرات گسترده ای داشته باشد. افزایش زمان صرف شبکه های اجتماعی از حدود ۳۰ دقیقه در روز برای کودکان ۹ ساله به ۲.۵ ساعت برای کودکان ۱۳ ساله، نشان دهنده رشد سریع مصرف این پلتفرم ها است.

• افزایش تدریجی و قابل توجه زمان مصرف
• اثرات جمعیتی بر تشخیص و بروز علائم بی توجهی
• اهمیت طراحی پلتفرم ها و محدودیت های سنی

پروفسور کلینبرگ اظهار داشت: «مصرف بالاتر شبکه های اجتماعی می تواند بخشی از افزایش تشخیص های ADHD را توضیح دهد، حتی اگر علائم بیش فعالی تغییر نکند.»

تصمیم گیری آگاهانه برای والدین و سیاست گذاران

پژوهشگران تأکید می کنند که نتایج به معنای آسیب زدن همه کودکان به دلیل استفاده از شبکه های اجتماعی نیست، بلکه هشدار به والدین و سیاستگذاران درباره مصرف دیجیتال سالم است. محدودیت سنی و طراحی مناسب پلتفرم ها می تواند نقش مهمی در محافظت از سلامت شناختی کودکان داشته باشد.

• استفاده محدود و زمان بندی شده از شبکه های اجتماعی
• تشویق به فعالیت های فیزیکی و بازی های خلاقانه
• آموزش مهارت های مدیریت زمان و تمرکز
• مشارکت والدین در نظارت و راهنمایی مصرف دیجیتال

سامسون نیوینز، پژوهشگر پسادکتری مؤسسه کارولینسکا، می گوید: «هدف ما کمک به والدین و سیاستگذاران برای اتخاذ تصمیمات آگاهانه است تا رشد شناختی و سلامت روانی کودکان حمایت شود.»

چشم انداز آینده و تحقیقات ادامه دار

پژوهشگران قصد دارند کودکان را پس از سن ۱۴ سالگی نیز پیگیری کنند تا مشخص شود آیا این ارتباط میان استفاده از شبکه های اجتماعی و کاهش تمرکز ادامه دارد یا خیر. این تحقیقات می تواند پایه ای برای سیاست گذاری های آموزشی و بهداشتی باشد و نشان دهد چگونه فناوری های نوین می توانند به رشد سالم کودکان کمک یا آسیب برسانند.

این مطالعه با حمایت شورای تحقیقات سوئد و بنیاد Masonic Home for Children انجام شد و هیچ تعارض منافع گزارش نشده است.

لینک کوتاه خبر