نکات مهم در انتخاب نما هنگام ساخت یا بازسازی
هنگام اجرای نما یا انتخاب طرح نمای ساختمان خود برای اجرا، به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
نما نخستین بخش از یک ساختمان است که در معرض دید قرار می‌گیرد و به همین دلیل زیبایی آن از اهمیت زیادی برخوردار است. فرض کنید نمای یک ساختمان با سنگ تراورتن کرم باشد. حتی تصور این نمای زیبا و شیک نیز حس خوبی به انسان می دهد. البته زیبایی به تنهایی برای نمای ساختمانی کافی نیست، بلکه باید از کیفیت مطلوب نیز برخوردار باشد. نماهای بی‌کیفیت با کوچک‌ترین فشار یا ضربه (بارندگی، زلزله و …) تخریب می‌شوند.
سقوط قطعات سنگ، آجر، چوب و دیگر مصالح نما علاوه بر ایجاد ظاهر بد و راهی برای نفوذ رطوبت به بخش‌های داخلی، امنیت جانی عابران را نیز تهدید می‌کند. به همین دلیل نحوه اجرای نمای ساختمان و متریال‌هایی که در آن به کار می‌رود، بسیار حائز اهمیت است. در این مقاله به معرفی مراحل اجرای نمای ساختمان و زیرسازی نمای ساختمان می‌پردازیم. اگر شما نیز علاقمند به این موضوع هستید، تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.
مراحل اجرای نمای ساختمان
اولین مرحله از عملیات اجرایی در ساخت یک ساختمان، سفت‌کاری است. پس از پایان سفت‌کاری ساختمان، نوبت به ساخت نما می‌رسد. سفت‌کاری شامل پی‌کنی، پی‌ریزی، اتصال ستون و تیر، دیوار چینی و احداث سقف است. نمای ساختمان با استفاده از مصالح مختلفی ساخته می‌شود؛ سنگ، چوب، شیشه، کامپوزیت، سیمان و … از جمله این موارد هستند.
ویژگی‌های عنوان شده برای هر یک از مصالح نما متفاوت است. سازنده بر اساس کیفیت مدنظر، موقعیت جغرافیایی، شرایط آب‌وهوایی و هزینه، اقدام به انتخاب مصالح نما می‌کند. انتخاب مصالح مقاوم به تنهایی برای داشتن نمای خوب و با کیفیت کافی نیست. بلکه باید اجرا و ساخت نیز به صورت اصولی انجام شود. به طور کلی مراحل اجرای نمای ساختمان عبارتند از:
- طراحی نما
- زیرسازی یا شاسی‌کشی
- اجرای نما
1. طراحی نمای ساختمان
طراحی نما یکی از حساس‌ترین مراحل طراحی ساختمان است. نما همچون لباس، معرف ویژگی‌های درونی ساختمان است. هر اندازه نما چشم نوازتر، کاربردی‌تر و زیباتر باشد، نظر اطرافیان را بیشتر به خود جلب کرده و ارزش ساختمان را افزایش می‌دهد. طراحی نمای ساختمان بر عهده مهندس معمار است. از جمله عوامل تاثیرگذار در طراحی نما می‌توان به معماری ساختمان، معماری شهر، مشخصات ساختمان و میزان بودجه ساخت اشاره کرد.
2. زیرسازی یا شاسی‌کشی
زیرسازی یا شاسی‌کشی به عنوان مهم‌ترین بخش از مراحل اجرای نمای ساختمان شناخته می‌شود. هدف این کار ایجاد بستر مناسب و سطوحی صاف برای اتصال مصالح نما است. هرگونه اشتباه در اجرای زیرسازی منجر به خرابی نما و رخداد دیگر مشکلات می‌شود.
اولین قدم برای زیرسازی نمای ساختمان، انتخاب مصالح مورد نیاز است زیرا پروفیل زیرسازی نما برای مصالح مختلف (از قبیل چوب، سیمان و کامپوزیت) با یکدیگر تفاوت دارند. جنس و نوع پروفیل معمولاً بر اساس جنس نما و نوع طراحی انجام می‌شود؛ به عنوان مثال پروفیل نبشی معمولاً برای نمای سیمانی یا سنگی مانند سنگ تراورتن تکاب کاربرد دارند و استفاده از آن‌ها در نمای چوبی صحیح نیست. پروفیل‌های مورد استفاده در زیرسازی تا حد امکان باید از آلیاژهای مقاوم انتخاب شوند البته استفاده از ضدزنگ موجب افزایش مقاومت آن‌ها در برابر خوردگی، پوسیدگی و زنگ‌زدگی می‌شود.
قدم بعد در زیرکاری نما، تهیه نقشه فاز ۲ شاسی‌کشی است که توسط مهندس طراح انجام می‌شود. در این نقشه تمامی اطلاعات مربوط به نما از قبیل پروفیل‌های مورد نیاز، مشخصات مقاطع (ابعاد و ضخامت)، محل اتصال شاسی‌کشی به سازه، ابعاد جوش و نوع جوش درج شده است. نوع پروفیل زیرسازی نما معمولاً از نوع ناودانی، نبشی، تیرآهن و قوطی (در اندازه‌های مختلف ۴۰*۴۰، ۶۰*۴۰ و ۸۰*۴۰) انتخاب می‌شود. اما نوع نبشی بیشتر از سایرین کاربرد دارد. به همین دلیل به این مرحله نبشی‌کشی نیز گفته می‌شود.
سپس ریسمان کشی انجام شده و تمامی فرورفتگی‌ها و برجستگی‌های موجود در نما تراز می‌شود. عدم کنترل شاقولی و تراز بودن زیرسازی نما موجب دوباره کاری شده و هزینه‌های زیادی به سازنده تحمیل می‌کند.
در پایان، اجرای زیرسازی نمای ساختمان بر اساس نقشه و با کمک پروفیل‌ها انجام می‌شود. در واقع پروفیل‌ها طبق نقشه به صورت افقی و عمودی جوشکاری می‌شوند. اجرای این بخش از کار با مصالح مختلف، متفاوت است. جوشکاری باید به دقت از لحاظ استحکام و اتصال صحیح بررسی شود. این موضوع در رابطه با نمای سنگی اهمیت بیشتری دارد زیرا وزن نما و احتمال خرابی به دلیل اتصالات نادرست بیشتر است.
در صورت استفاده از توری رابیتس، میلگرد نیز مورد نیاز است. میلگرد با هدف اتصال شبکه‌های فلزی رابیتس به شاسی‌کشی استفاده می‌شود. در نمای سیمانی روی رابیتس مخلوطی از پودر سنگ و سیمان قرار گرفته تا چسبندگی ملات نهایی به زیرسازی افزایش یابد. زیرسازی نماهای چوبی به دو روش فلزی و سیمانی قابل اجرا است. در صورت استفاده از روش فلزی باید پروفیل‌های قوطی شکل به صورت عمود بر جهت نصب چوب‌ها و با فاصله ۵۰ سانتی‌متر قرار گیرند. برای نماهای کامپوزیتی همانند نمای سنگ تراورتن شکلاتی زیرسازی معمولاً به روش فلزی انجام می‌شود. سپس اتصال ورقه‌های آلومینیومی به شاسی‌کشی فولادی بر عهده پیچ و مهره یا پیچ سرمته است.
3. اجرای نمای ساختمان
آخرین بخش از مراحل اجرای نمای ساختمان مربوط به اتصال مصالح مورد استفاده به بستر صاف حاصل از مرحله قبل است. نماها بر اساس مصالح مورد استفاده به انواع سنگی، چوبی، بتنی، سیمانی، کامپوزیتی و شیشه‌ای تقسیم می‌شوند. اتصال هر یک از این موارد به سطح شاسی‌کشی یکسان نیست و با کمک پیچ و مهره، آداپتور (برای نمای شیشه‌ای) یا ملات انجام می‌شود.
انواع روش اجرای نما
۱. نما با استفاده از ملات سیمان
به دلیل اینکه ساختمان‌ها معمولاً تراز نیستند، اجرای نما با ملات سیمان این عیب را پوشش خواهد داد. این روش نسبت به سایر روش‌های اجرای نما با سرعت کندتری پیش می‌رود و از طرفی سیمان، دوغاب و ملاتی که استفاده می‌شود می‌تواند سبب کثیفی نما شود و همچنین این روش اجرای نما، باعث ایجاد نخاله و ضایعات ساختمانی خواهد شد. حسن این روش این است که پیوند نما و بدنه توسط سیمان، استحکام خوبی دارد و این روش اجرای نما برخلاف سایر روش‌ها نیاز به مطالعات مهندسی قبل از اجرا ندارد و توسط استادکاران قابل اجرا خواهد بود.
۲. نما با استفاده از چسب
انتخاب چسب مناسب که از نظر خصوصیات فنی با آجر، سرامیک و… همخوانی داشته باشد مهم است و نیاز به مطالعات مهندسی دارد. لازم به ذکر است که این چسب مانند یک ماده الاستیک عمل می‌کند و توانایی جذب حرکات ارتعاشی قطعه کارشده (کاشی، آجر و..) و زیرسازی را دارد. قبل از استفاده از چسب، لازم است پلاستر سیمانی روی دیوار اجرا شود.چسب باید در قسمت پشت آجر، سنگ و یا سرامیک پهن شود، به گونه‌ای که هیچ قسمت چسب نگرفته‌ای در پشت قطعه وجود نداشته باشد. زمانی که محیط از آب اشباع می‌شود در محل‌های درزبندی شده، آب می‌تواند نفوذ کند و ممکن است یخ بزند و در نهایت، آجر و یا سرامیک از سطح نما کنده شود. بنابراین بندکشی باید به گونه‌ای انجام شود که کاملاً از نفوذ آب جلوگیری کند.
۳. نمای خشک
سیستم نمای خشک یک سیستم اجرای نما است که در آن برای اتصال اجزای نما شامل پنل‌های رسی، سنگ و غیره از ملات استفاده نمی‌شود بلکه در این سیستم از تجهیزات فلزی مانند ریل، پیچ و غیره استفاده می‌شود. این سیستم با پنل‌های رسی و سنگ، سرامیک، شیشه و کامپوزیت قابل اجرا می‌باشد.
اجزای یک سیستم نمای خشک عبارتند از:
- عایق حرارتی
- چهارچوب نگهدارنده
- فضای خالی تهویه
- اتصالات
- پانل‌های رسی و ….
مزایای سیستم نمای خشک با پانل‌های رسی عبارتند از:
- عایق‌بندی صوتی
- عدم نیاز به کارگر حرفه‌ای جهت نصب
اجرای سیستم نمای خشک در ابتدا نیاز به مطالعات مهندسی دارد و به غیر از مهندسین ناظر پروژه، پرسنل اجرایی دیگر می‌توانند کارگران ساده آموزش دیده باشند. از آنجا که در این سیستم اجرای نما، نصب قطعات نما و ریل‌ها طبق نقشه اجرا می‌شود بنابراین اجرای این سیستم نیاز به کارگر حرفه‌ای ندارد.
- سرعت اجرای بالا
در نمای خشک به دلیل استفاده از چهارجوب‌های فلزی که خود قالب و الگوی اجرای نما محسوب می‌شوند و نیز به دلیل امکان آماده‌سازی نما در طبقه همکف و عدم استفاده از داربست، سرعت اجرای نما به طور چشمگیری افزایش می‌یابد.
۴. عدم ایجاد ضایعات ساختمانی و سرو صدا
در سیستم نمای خشک به دلیل عدم استفاده از ملات و نیز مشخص بودن نقشه‌های اجرایی و پنل‌های استاندارد شده میزان ضایعات و نخاله‌های ساختمانی بسیار کم بوده و اجرای آن بدون سر وصدا انجام می‌پذیرد.
۵. کاهش اتلاف انرژی
درسیستم نمای خشک ابتدا یک عایق حرارتی به طور مستقل با اتصال مکانیکی یا چسب به بدنه ساختمان محکم می‌شود سپس چهارچوب یا اسکلت نگهدارنده که از جنس چوب، فولاد یا آلومینیوم می‌باشد به ساختمان متصل شده تا نمای خشک با رعایت فاصله از عایق حرارتی بر روی چهارچوب نگهدارنده قرار گیرد. فضای خالی که بین نما و عایق قرار دارد خود بهترین عایق حرارتی می‌باشد لذا این سیستم نقش بسزایی در کاهش اتلاف انرژی دارد.
۶. آسانی اجرا برای ساختمان‌های مرتفع
اجرای این سیستم به دلیل عدم استفاده از ملات، درقسمت‌های مرتفع ساختمان بسیار سریع‌تر و آسان‌تر از سایر روش‌های اجرای نما می‌باشد. همچنین در این سیستم دسترسی برای مراقبت‌های دوره‌ای به خصوص در ساختمان‌های مرتفع وجود دارد ولی این سیستم برای خانه‌های مسکونی کم ارتفاع، پر هزینه است و معمولاً مورد استفاده قرار نمی‌گیرد.
۷. امکان ترمیم و نوسازی ساختمان‌های قدیمی
امیدواریم این مقاله برای شما مفید واقع شده باشد. در مقاله بعدی، به نکات حائز اهمیت هنگام اجرای نما با مصالح گوناگون خواهیم پرداخت.
بازسازی نما و اصلی ترین و ضروری ترین نکات آن
به بیرونی ترین و خارجی ترین پوسته ی یک ساختمان نما می گویند . نما را می توان بیانگر هویت یک ساختمان دانست چرا که در طراحی آن باید به نکاتی توجه کرد که آن نکات می توانند چیزهای مختلفی را از داخل ساختمان به افراد بیرون ساختمان نشان دهند . همچنین یکی از دلایلی که باعث گشته تا اهمیت داشتن یک نمای خوب روز به روز بیشتر شود این است که ظاهر همه چیز دارای اهمیت شده و توجه به افراد مختلف به ظواهر بیشتر شده است و ساختمان نیز از این قضیه مستثنا نیست.
از طرفی طی بررسی های انجام شده متخصصان متوجه شده اند که جلوه ی بصری شهر می تواند روی روحیات و عملکرد شهر و افراد تاثیر زیادی بگذارد به هیمن دلیل به طراحی نما بیش از گذشته اهمیت داده می شود . باید توجه کرد که طراحی نما نیز دارای سبک های مختلفی می باشد که از جمله ی این سبک ها می توان به سبک نما مدرن ، سبک کلاسیک ، سبک نئوکلاسیک ، سبک شرقی ، سبک اسلامی و … اشاره نمود . هر یک از این سبک ها دارای ویژگی های منحصر به فردی می باشند که در روند طراحی و اجرای نما باید تک تک آن ویژگی ها را مد نظر قرار داد.
نکات قابل توجه در طراحی و بازسازی نما :
· توجه به بودجه و هزینه ای که کارفرما می تواند داشته باشد
یکی از اصلی ترین نکاتی که در روند طراحی نما باید به آن توجه کرد بودجه ی کارفرما می باشد . شما اگر بهترین نما را نیز با بهترین و با کیفیت رتین مصالح هم طراحی کنید و کارفرما از نظر هزینه نتواند از پس آن بربیاید پس نمی توانید طرح خود را به اجرا در بیاورید. به هیمن دلیل مهم است که در نخستین قدم های خود در طراحی بودجه ی کارفرما را حتما در نظر گرفته و متناسب با آن طراحی را شروعکرده و مصالح مورد نظر را انتخاب و خریداری کنید .
· توجه به اقلیم و همچنین شرایط جوی و آب و هوای منطقه
یکی دیگر از نکاتی که تاثیر زیادی روی چگونگی طرح نما می گذارد اقلیم شهر است . گاهی در بعضی مناطق باران زیادی می بارد و گاهی بعضی مناطق دارای آب و هوایی خشک می باشند . همچنین گاهی یکسری از مناطق دارای آب و هوایی کوهستانی بوده و بعضی مناطق هم دارای آب و هوایی شرجی و مرطوب می باشند . در این صورت نمی توان نمایی یکسان را برای همه ی این مناطق طراحی نمود.
بلکه نمای طراحی شده باید به گونه ای باشد که هم ساختمان را در برابر اتفاقات جوی مختلف حفظ کند و باعث عمر طولانی تر ساختمان شود هم برای افراد داخل ساختمان مزیت هایی داشته باشد و باعث تامین رفاه بیشتر آن ها شود . برای مثال در شمال از سقف های شیروانی برای هدایت باران استفاده شده تا ساختمان در گذر زمان آسیب کمتری ببیند و همچنین به طور کلی از مصالحی برای ساخت و ساز استفاده می شود که باعث هدر رفتن کمتر انرژی می شود.
· توجه به بافت شهر و محله
بافت یک شهر یا منطقه ممکن است که از لحاظ تاریخی ، فرهنگی و یا معماری دارای اهمیت بسیاری باشد و در این زمان برای طراحی نما در این شهر و منطقه باید حتما به بافت و فرهنگ قالب توجه کنید و به گونه ای نمای خود را طراحی کنید که در دوگانگی و تقابل با بافت منطقه نباشد و با آن همخوانی داشته باشد و در یک راستا باشد تا بتواند باعث زیبایی شهر شود.
· توجه به جلوه ی بصری شهر
یکی از نکاتی که امروزه دارای اهمیت زیادی می باشد و به آن در سرتاسر دنیا توجه خاصی می باشد جلوه ی بصری شهر است . به این صورت که تمامی نماهای ساختمان باید طراحی شده و باید به گونه ای باشد که هم عملکردگرا باشد و هم باعث زیبایی شهر بشود و افراد از دیدن آن احساس رضایت داشته باشند.
· توجه به فرهنگ منطقه و شهر
همانطور که گفتیم فرهنگ و تاریخ یک شهر در چگونگی طراحی نمای ساختمان ها در آن شهر تاثیر زیادی می گذارد . شما هنگامی که می خواهید یک نما را برای یک ساختمان طراحی کنید باید اول توجهی به نماهای ساختمان های اطراف و همچنین فرهنگی که بر مردم آن منطقه قالب است را بررسی کنید . برای مثال بعضی از شهرها و منطقه ساختمان هایی با نمای باز و تراس های بزرگ و پنجره های زیاد را نمی پسندند و بعضی از شهرها ایرادی توی این نوع طراحی نمی بینند.
· توجه به ضوابط و قوانین شهر برای طراحی نما
همانطور که گفتیم بنا به دلایل مختلف مانند اقلیم ، فرهنگ ، تاریخ و … هر شهر می تواند دارای نماهای مختلفی باشد . به همین دلیل قوانین و ضوابط مختلفی برای شهرهای مختلف به ویزه شهرهای بزرگ وضع شده است که یکسری محدودیت ها برای طراحی نما ایجاد کرده است . به هیمن علت باید با این قوانین و ضوابط قبل از طراحی نما در هر شهری آشنایی داشته باشیم.
· انتخاب یک کانسپت و سبک مناسب برای طراحی نما
انتخاب یک سبک و کانسپت مناسب برای طراحی نما می تواند به شما به عنوان یک مهندسی در شرکت طراحی نما کمک کند تا بتوانید در یک غالب مشخص به طراحی نما بپردازید . این سبک باید با توجه به منطقه و همچنین سلیقه ی کارفرما انتخاب شود.
· توجه به ساختمان های شاخص اطراف
گاهی ساختمان شما در نزدیکی ساختمان هایی شاخصی مانند مساجد بزرگ و ثبت شده و آثار خاصی می باشند . در این هنگام برای طراحی نما باید به گونه ای عمل کنید که ویژگی های مختلف ساختمان های شاخص شهر زیر سوال نرود و آن ها از هر طرف دید داشته باشند.
· استفاده از مصالح بوم آورد
یکی از نکاتی که در طراحی نما می تواند بسیار مفید باشد و باعث همخوانی بیشتر ساختمان با شهر خود شود استفاده از مصالح بوم آورد است . در این هنگام ساختمان شما به زیبایی در کنار دیگر ساختمان های اطراف نشسته و باعث بخشیدن جلوه ای خاص به شهرتان می شود . همچنین از نظر هزینه نیز مقرون به صرفه تر است و جنبه های اقتصادی خوبی برای کارفرما دارد.
· توجه به عملکرد ساختمان
یکی از اصلی ترین و مهم ترین نکاتی که در طراحی نما و یا بازسازی نما از همان ابتدا باید به آن توجه نمود عملکرد یک ساختمان است . باید توجه کنید که گفتیم نمای یک ساختمان بیانگر هویت آن ساختمان است . به دنبال همین حرف باید حتما ظاهر بیرونی ساختمان تا حدی از درون ساختمان به افراد خبر دهد . برای مصال هیچگاه نمی توان نمای یک بیمارستان را مانند نمای یک کافی شاپ طراحی نمود و یا نمای یک ساختمان مسکونی هیچگاه نباید شبیه نمای یک رستوران باشد.