حکم شرعی بیت کوین در اسلام

در این روزها بحث حلال یا حرام بودن بیت کوین بیشتر از قبل موردتوجه قرار گرفته است. برخی از کارشناسان دینی معتقد هستند که استفاده از ارزهای دیجیتال با قوانین اسلام در تناقض است. از طرف دیگر نیز برخی اعتقاد دارند که استفاده از آن‌ها در شرایط مشخص، مانعی ندارد. به‌این‌ترتیب آیا بیت کوین حرام است یا خیر؟ برای رسیدن به جواب این سوال، در ادامه با میهن سیگنال همراه باشید تا به این سوال پاسخ دهیم.

دیدگاه دین اسلام نسبت به خرید و فروش بیت کوین

بیت کوین از زمان ظهور در سال 2009 تا کنون راه زیادی را پیموده است و به‌عنوان اولین ارز دیجیتال در جهان تغییرات زیادی ایجاد کرده است. بسیاری از روش‌های پرداخت و خدمات مالی، به دنبال ظهور بیت کوین تغییر کرده که باعث شده در میان کارشناسان مالی و کارشناسان حقوق و فقه اسلامی موردبحث قرار بگیرد. بسیاری از این کارشناسان میهن سیگنال هنوز هم در حال بررسی جنبه‌های مختلف بیت کوین و دیگر ارزهای دیجیتال هستند تا مشخص شود از نظر اسلامی چه حکمی برای آن وجود دارد.

اسلام تلاش می‌کند پول را به صورت مولد و بدون ضرر به کار بگیرد. یک قاعده کلی در اسلام این است که این دین با ضرر دیدن و ضرر رساندن مخالف است. چنین مواردی باعث شده تا استفاده از ارزهای دیجیتال ابهام زیادی داشته باشد. در این شرایط فقهای اسلامی با بررسی قوانین بررسی می‌کنند که آیا استفاده از بیت کوین یا هر ارز دیجیتال دیگری مورد قبول است یا خیر.

بررسی قوانین مالی اسلام

از دیدگاه اسلامی مفهوم پول و اقتصاد متفاوت ارزیابی می‌شوند. شخصی که صاحب پول است آن را به نیابت از خداوند در اختیار دارد و به‌این‌ترتیب پول باید در راه اسلامی سرمایه‌گذاری شود. خودگرایی در اسلام منع شده است و پول کارکرد اجتماعی دارد و باید آن را در راستای تحقق عدالت اجتماعی و اقتصادی به کار گرفت. در اسلام کالاهایی مانند طلا، نقره، خرما و… که ارزش ذاتی دارند مانند پول در نظر گرفته می‌شوند.

پول در اسلام چیزی است که ارزش ذاتی داشته باشد اما ارزش آن به صورت نامنظم و غیرقابل‌پیش‌بینی تغییر نکند. ازآنجاکه در بازار ارزهای دیجیتال شاهد نوسان‌های بسیار زیادی هستیم این سوال ایجاد می‌شود که آیا بیت کوین حرام است یا خیر؟

همچنین اگر کالایی وجود داشته باشد که بتوان با آن معامله انجام داد و ارزش برابر از کالای دیگری را دریافت کرد در اسلام مجاز است. ارزهای دیجیتال نیز این قابلیت را دارند بنابراین از این دیدگاه با اسلام همسو هستند.

دینار و درهم دو مورد از ارزهای رایج در دوره اسلامی بوده که به ترتیب از طلا و نقره ساخته شده بودند و به دلیل ارزش ذاتی این دو فلز قابل‌استفاده بودند. با این توضیحات متوجه می‌شویم که ارزها در اسلام بیشتر از نوع فیزیکی بوده‌اند و هرچند که اصول و نسبت تبدیل آن‌ها به یکدیگر در طول زمان تفاوت داشته اما همچنان چند اصل پابرجا بوده است. اولین و مهم‌ترین موضوع ممنوعیت سود و ربا است. مورد دوم نیز ممنوعیت سوءاستفاده از پول و تغییرات قیمتی در بازار است.

نظر مراجع تقلید ایران درباره خرید و فروش بیت کوین

بر اساس گفته‌های آیت‌الله مهدی تهرانی استخراج بیت کوین حرام است و درصورتی‌که فردی مالک بیت کوین باشد باید آن را بدون اینکه به مسلمان دیگری بدهد به دارایی دیگری تبدیل کند. اگر یک نوع دارایی احتمال عقلایی ضرر قابل‌توجه نداشته باشد از نظر شرعی مجاز است.

آیت‌الله مکارم شیرازی معتقد است به دلیل ابهامات زیادی که پیرامون این ارز وجود دارد استفاده و معامله آن مشکل دارد. از نظر آیت‌الله نوری همدانی نیز ورود به معامله ارزهای دیجیتال مشکل دارد.

نظر آیت‌الله هاشمی شاهرودی نیز مشابه نظر آیت‌الله مکارم شیرازی است که به دلیل ابهامات فراوان جایز نیست. آیت‌الله وحید خراسانی و آیت‌الله صافی گلپایگانی نیز به ترتیب آن را باطل و حرام می‌دانند.

آیت‌الله شبیری زنجانی معتقد است اگر مفسده اقتصادی داشته یا بر خلاف قانون باشد خریدوفروش آن اشکال دارد.

با قطعیت نمیتوان بیت کوین را حرام دانست

با وجود اینکه از نظر برخی از محققان، بیت کوین حرام است برخی دیگر معتقدند درصورتی‌که برای قمار، مقاصد غیرقانونی و مانند آن نباشد استفاده از بیت کوین مشکلی ندارد. شاید یکی از مهم‌ترین ابهامات در زمینه دیفای (Defi) یا امور مالی غیرمتمرکز باشد. بررسی این بخش از ارزهای دیجیتال نیاز به مطالعات فراوان دارد زیرا در اسلام نوعی امور مالی مشخص با قوانین خاص وجود دارد.

برخی از قوانین مالی اسلامی با دیفای در تناقض هستند و البته بیشتر آن‌ها نیز به نظر بدون مشکل هستند. هرچند که بر اساس نظر کارشناسان  mihansignal.com ، باید جلوی مفسده را گرفت. برای مثال وام دادن با مقدار مشخصی سود مجاز است اما سود در دیفای ممکن است بر اساس شرایط نقدینگی استخرها، قیمت ارز و… متفاوت باشد. طبیعی است که قانون‌گذاری و بررسی چنین موضوع پیچیده‌ای زمان‌بر است.

نتیجه‌گیری

هنوز هم نمی‌توان با نظر قطعی گفت که آیا بیت کوین حرام است یا خیر. بررسی کارکردهای ارز دیجیتال از نظر فنی هم نیاز به مطالعات زیادی دارد به این ترتیب برخی از فقهای اسلامی اعتقاد دارند که باید مطالعات بیشتری در این زمینه انجام شود. البته نظر بیشتر مراجع این است که در صورت ابهام و وجود مفسده و قانون‌شکنی، خرید و فروش این نوع ارزها مشکل شرعی دارد.