مشخصات یک سوله استاندارد مرتبط با چه مواردی است؟
استانداردهای ساخت سوله از مباحث مهم در مهندسی ساخت این نوع سازه است. به دلیل کاربردهای وسیع انواع سوله در موقعیت‌های گوناگون از صنعت تا کشاورزی و از کارخانجات تا سازه‌های نظامی و غیره، لزوم مراعات نکات ایمنی در ساخت و بهره‌برداری از آنها کاملا ضروری به نظر می‌رسد. بر این اساس ضوابطی برای هر نوع سوله بنابر نوع سقف به کار رفته در آن، نوع کاربرد آهن آلات و طرح و نقشه اجرایی برای ساخت وجود دارد. در نوشتار پیش رو درباره اینکه استاندارد ساخت سوله چیست و چگونه اجرایی می‌شود گفتگو می‌کنیم.
استاندارد ساخت سوله و لزوم اجرای آنها
سوله ها به همان نسبت که مفید و کاربردی هستند، از نظر شرایط ساخت و نکات ایمنی حساس بوده و در صورت رعایت نشدن استانداردهای لازم آسیب پذیر بوده و ایجاد خسارت می کنند.
در سال‌های گذشته و با ساخت نمونه‌هایی از این سازه‌های پرمصرف که در آنها اصول استاندارد مربوطه به خوبی اجرا نشده بود، شاهد بروز اتفاقات ناگواری بودیم. حوادثی که با آسیب‌های جانی و خسارات مالی همراه بوده و سازمان نظام مهندسی را بر آن داشت تا ضوابط سختگیرانه تری برای اجرای این استانداردها به‌کار بندد.
اما این اصول و قوانین منسجم کدامند و کدام الزامات برای اجرای آنها وجود دارد
استاندارد ساخت سوله و الزامات کاربردی آنها را بهتر بشناسیم
به کارگیری سوله‌ها برای اجرای پروژه‌های بزرگ تولیدی و صنعتی، امروزه به بخش ثابتی از بازار صنعت و تجارت تبدیل شده است. تا جایی که با وجود آنها کار از هر نظر با پیشرفت خوبی روبرو بوده و نتایج چشمگیری حاصل می‌شود.
یکی از دلایل مهم در این مورد، صرفه اقتصادی بالای ساخت سوله نسبت به تهیه بناهای سنگین و دیگر سازه‌های ساختمانی است.
از یک سوله مناسب می‌توان برای مصارف گوناگون تولیدی و کاربردی، نگهداری کالا، سالن ورزشی و همایش و موارد بسیار دیگر بهره برد. به شرط آنکه استانداردهای ساخت سوله در آن مراعات شده باشد.
ایمنی هر سازه از جمله سوله ها، از مهم‌ترین ویژگی‌های آن به شمار می‌آید که استفاده از آن را با اطمینان خاطر و آرامش همراه می کند و بر ارزش آن بنا می‌افزاید.
امروزه کاربردهای متنوع و فراوان سوله‌ها در سراسر دنیا باعث شده نیاز به لزوم رعایت اصول ایمنی در ساخت آنها بیش از پیش مطرح باشد. به این ترتیب لازم است با استانداردهای وضع شده در این مورد آشنا بوده و آنها را هنگام ساخت سوله مد نظر داشته باشیم.
۴ استاندارد ساخت سوله عبارت است از:
- رعایت ابعاد استاندارد در ساخت از دهانه تا ارتفاع سوله
- کاربرد مصالح مجاز و استاندارد
- اجزای سوله
- برخورداری از دفترچه محاسبات در ساخت سوله
ابعاد استاندارد سوله چه اهمیتی در ساخت آن دارد
مهندسی سازه دانشی مبتنی بر ریاضیات است و محاسبات دقیق، جایگاه خاصی در آن دارند. در مورد استاندارد ساخت سوله نیز روال کار به همین شکل است.
ابعاد سوله که در بخش‌های مختلف تعریف می‌شود یکی از مواردی است که در ساخت بهینه و استاندارد این سازه مهندسی نقش مهمی ایفا می کند. این بخش شامل قسمت‌های مختلفی است که همگی باید براساس استاندارد ساخت سوله انجام گیرند.
ابعاد دهانه سوله
دهانه یا عرض سوله از اصلی‌ترین موارد استاندارد ساخت سوله به شمار می‌آید و باید براساس اصول مهندسی و استانداردهای ساخت تعیین شود. طول سوله نیز بنابر نیاز و متناسب با کاربری آن تعیین و اجرا می‌شود.
به این ترتیب عرض دهانه بزرگتر برای سوله با سطح مقطع قوی‌تر همراه بوده و در مجموع نیاز به آهن آلات بیشتری دارد که بالا رفتن قیمت ساخت سوله را نیز در پی خواهد داشت.
ارتفاع سوله
یکی دیگر از استانداردهای مهم در ساخت سوله ارتفاع آن است که تاثیر زیادی در هزینه ساخت و ایمنی آن دارد. اصلی ترین ملاک تعیین کننده در این مورد، نیازهای کاربری است که برای مثال در سوله هایی با کاربری انبار تفاوت زیادی با سوله‌های تولیدی دارند.
از نظر ساخت و رعایت اصول مهندسی نیز، ارتفاع سوله با شیب آن ارتباط مستقیم داشته و در مجموع رعایت استانداردهای ساخت سوله را طلب می‌کند. ارتفاع تاج سوله وابسته به شیب سقف است و این دو مورد در مجموع از استانداردهای مهم در ساخت سوله ایمن و کاربردی محسوب می‌شوند.
شیب استاندارد سوله
در استاندارد ساخت سوله، یکی از مهم‌ترین مراحل آن، تشخیص دقیق درصد شیب سقف سوله است. مقدار این درصد، تحت تاثیر عوامل مختلفی همچون عرض دهانه سوله و موقعیت جغرافیایی آن می‌باشد. به طور معمول شیب سقف سوله مابین 10 تا 30 درصد، متغیر است.
هرقدر عرض دهانه سوله کوچک‌تر باشد، شیب سقف سوله نیز به تبع آن بیشتر خواهد بود. به طوری که در سوله‌های با عرض دهانه کوچک، از شیب 20 درصد استفاده می‌شود و بالعکس، در سوله‌هایی که عرض دهانه زیاد است، شیب سقف تا 10 نیز کاهش خواهد داشت.
افزون بر عرض دهانه، همان‌طور که پیش‌‌تر به آن اشاره شد، موقعیت مکانی و آب و هوا نیز بر شیب سقف تاثیرگذار است. برای مثال در مناطق پر بارش به خصوص برف که وزن بالایی دارد، استفاده از سقف‌های با شیب بسیار پایین یا شیب بسیار بالا مناسب نمی‌باشد.
اجزای سوله و تاثیر انتخاب استاندارد آنها
برای رعایت استاندارد ساخت سوله در بخش اجزای کاربردی لازم است موارد زیر برای ساخت سوله تهیه و در دفترچه محاسبات سازه وارد شود:
- فریم های ستون سقف
- استرات
- بند کشی کامل سقف و ستون‌ها
- تیرریزی سقف سازه
- بیس پلیت
- وال پست
با تهیه و ثبت همه این موارد، اجزای یک سوله استاندارد کامل بوده و می‌توان عملیات ساخت را به اجرا گذاشت.
دفترچه محاسبات سوله چیست؟
برای ساخت هر سازه مهندسی، به یک دفترچه محاسبات نیاز است تا کلیه مشخصات فنی در آن به طور کامل توضیح داده شود. نوع متریال کاربردی و شیوه ساخت هم از دیگر مواردی است که در دفترچه محاسبات سوله ثبت می‌شود.
این دفترچه صرفا وسیله ای برای ثبت مراحل کار و وقایع انجام شده در طول ساخت سازه بوده و به تنهایی تاثیری در ایمنی و استانداردهای ساخت و ساز ندارد. در این مورد لازم است مهندسین و مجریان طرح دقت و حساسیت لازم را در اجرای این بخش به کار گیرند.
مصالح استاندارد و نقش کلیدی آنها در استانداردهای ساخت سوله
امروزه مصالح ساختمانی مختلف در بازار موجود است که بسیاری از آنها کیفیت و استانداردهای لازم را ندارند. ورق آهن به عنوان یکی از اصلی‌ترین مصالح کاربردی در طراحی سوله از مهم ترین این موارد است که در صورت عدم رعایت اصول استاندارد، مشکلات زیادی را در مسیر ساخت سوله ایمن و کاربردی ایجاد می‌کند.
در حالی که ورق سیاه (ST37) مصالح اصلی ساخت سوله است، متاسفانه حتی مواردی دیده می‌شود که ورق‌های گازی یا نوردی پس از صاف شدن توسط دستگاه نورد به مصرف دوباره در سوله سازی می‌رسند که بسیار خطرناک و غیر ایمن است.
کاربرد ST33 با قیمت بالاتر و ماهیت نرم و نامناسب برای سوله نیز از دیگر مواردی است که در خطاهای عدم رعایت استانداردهای ساخت در بخش تهیه مصالح دیده می‌شود.
خرید ورق مخصوص و رعایت استانداردهای لازم در این مورد بی نهایت مهم است. خوشبختانه در کشور ما صنایع ساخت آهن و فولاد پیشرفت خوبی داشته و امکان تهیه مصالح استاندارد و مطمئن به راحتی فراهم است. انتخاب موارد مناسب و مصالح تخصصی نیز نکته مهم دیگری است که نباید از آن غافل شد.
سوله و کاربردهای مفید آن در چند دهه گذشته برای همه شناخته شده است. اینکه بتوانیم سازه‌ای مناسب با استانداردهای ساخت سوله را داشته و از مزایای ایمنی و کاربردی آن استفاده کنیم، مستلزم رعایت تک تک نکات ذکر شده در قوانین و مقررات ساختمان و آئین نامه‌های نظام مهندسی است.
لازم است کلیه موارد از اجزا و مصالح مصرفی تا شیوه‌های ساخت در این مورد رعایت شود تا بهترین نتیجه برای ساخت سوله قابل دستیابی باشد.
سوالات متداول
انواع استانداردهای مهم در سوله سازی
رعایت ابعاد استاندارد در ساخت از دهانه تا ارتفاع سوله، کاربرد مصالح مجاز و استاندارد، اجزای سوله
و دارا بودن دفترچه محاسبات در ساخت سوله. توضیحات بیشتر درباره هر کدام در متن مقاله.
دفترچه محاسبات سوله چیست
برای طراحی خرپا هر سازه مهندسی، به یک دفترچه محاسبات نیاز است تا کلیه مشخصات فنی در آن به طور کامل توضیح داده شود. نوع متریال کاربردی و شیوه ساخت هم از دیگر مواردی است که در دفترچه محاسبات سوله ثبت می‌شود.