علت کج شدن ماهی آکواریومی

بررسی شایع ترین بیماری ماهی های آکواریومی و نحوه جلوگیری از آن

بیماری ماهی های آکواریوم در مقایسه با بیماری دام و طیور محدودتر و کمتر می باشند. در این مبحث از هوشمل به بررسی شایع ترین بیماری ماهی های آکواریومی و نحوه جلوگیری از آن می پردازیم. از آنجا که تعداد عوامل بیماری زا در ماهی ها از جمله ماهیهای آکواریومی نسبتا محدود می باشند، جلوگیری از بیمار شدن ماهیها هم به همان میزان آسان و ساده است.

تجربه نشان داده است که اگر روشهای پیشگیری از بیمار شدن ماهیها توسط صاحب آکواریوم با پرورش دهنده آنها به گونه ای درست و مطلوب اعمال گردد، به خوبی میتوان از مرگ و میر ماهیها جلوگیری کرده و کمتر دچار ناراحتی و ضرر و زیان گردید. اگر آکواریوم به گونه ای حساب شده آماده گردد و یک هفته پس از راه اندازی آن نسبت به انتخاب و خرید ماهی اقدام شود و ماهی هایی خریداری گردند که هیچگونه علامت بیماری و یا عارضه ای دیگر را نداشته باشند، ماهیها ممکن است سالها بدون بروز بیماری و نیاز به مداوا در آکواریوم تترا آکوا زندگی نمایند.

هنگام خرید ماهی های مورد نظر بایستی به عوامل زیر توجه گردد

• ماهی ظاهری سالم داشته باشد و حرکات طبیعی انجام دهد.
• باله ها بصورت گسترده و عادی باشند و حالت تاخورده و جمع شده نداشته باشند.
• لبه باله ها خورده و ساییده شده نباشد.
• ماهی ضمن شنا کردن، بدن خود را به اطراف نمالد.
• روی بدن آن لکه های سفید متمایل به خاکستری یا قرمز وجود نداشته باشد و یا بدن آن به لایه مخاطی پوشیده نباشد.
• روی بدن و در اطراف دهان آلودگی قارچی که به صورت پنبه دیده می شود وجود نداشته باشد. ماهیهای خریداری شده را بایستی حدود 1 هفته در آکواریوم با مخزن مناسبی که کف آن لخت است برای قرنطینه نگه داشت. اگر در این مدت عارضه خاصی از آنها بروز ننماید، ماهیهای قابل معرفی به آکواریوم می باشند.
  اگر از آن به بعد نیاز به خریدن ماهیهای دیگر است، بایستی توجه بیشتری مبذول گردد و در خرید و قرنطیه کردن آنها دقت بیشتری به عمل آید.

انواع بیماری ماهی های آکواریومی

بطور کلی بیماری ماهی های آکواریومی را میتوان در مرحله اول به دو دسته عمده تقسیم بندی نمود:

الف- بیماری ماهی های آکواریومی که توسط عوامل غیرزنده زیست محیطی به وجود می آیند

عوامل ایجاد کننده این بیماری ها عبارتند از:

• نوسان زیاد درجه حرارت آب
• کمبود اکسیژن محلول در آب
• زیاد بودن اکسیژن و وجود حبابهای ریز هوا که توسط هوادهها تولید می شوند.
• بیماریهای حاصله از نوسانات شدید پی اچ آب.
• بیماریهای حاصله از مسمومیت های حاصله از فلزات سنگین
• بیماریهای حاصله از کلر موجود در آب
• بیماریهای حاصله از سوءتغذیه (کمبود یا عدم رشد، چاق شدن، ورم معده، سخت شدن تخم ها و…)

ب- بیماری ماهی های آکواریومی که توسط عوامل زنده به وجود می آیند

• بیماریهای حاصله از انگلهای خارجی
• بیمارهای حاصله از انگلهای داخلی
• بیمارهای حاصله از باکتری ها
• بیمارهای حاصله از ویروسها

بیماری ماهی های آکواریومی حاصله از عوامل غیر زنده زیست محیطی

1- نوسان زیاد درجه حرارت

هرگونه ماهی به حدی از کمترین تا بیشترین درجه حرارت آب سازش یافته است. نوسانات نامتعادل درجه حرارت و افزایش یا کاهش ناجور و غیرتدریجی آن حتی در محدوده ای که ماهی با آن سازش دارد، نقش در بیماری ماهی های آکواریومی دارد. وقتی ماهی در اثر نوسان زیاد گرمای آب ناراحت و ضعیف می شود، بدن آن آمادگی پذیرش عوامل بیماری زای زنده را پیدا می کند نوسان حرارت نقش در تنفس، تغذیه، تولیدمثل و فعل و انفعالات دیگر فیزیولوژیک را دارد.

برخلاف بسیاری از جانوران و مهره داران دیگر، ماهیها توان درک و سنجش 0.03 درجه سانتیگراد گرما را دارند، بنابراین هنگام جابجایی آنها بایستی دقت بسیار در هم درجه کردن آب به عمل آید. برای مثال اگر حرارت آب آکواریومی 26 درجه سانتیگراد است و تعدادی ماهی جدید قرنطینه شده آماده انتقال به آکواریوم هستند و در گرمای 24 درجه سانتیگراد قرار دارند، حداقل بایستی حدود 2 ساعت ماهیها در کیسه پلاستیکی اکسیژن دار، روی سطح آب آکواریوم قرار گیرند تا تعادل گرما صورت گیرد و آب آنها هم درجه آب آکواریوم گردد. پس از آن میتوان ماهیها را به آرامی داخل آکواریوم رهاسازی نمود.

نوسان درجه حرارت نقش بسیاری در تولید تخم و تخمریزی دارد و ماهیهای ماده تخم دار، به این نوسان بسیار حساس می باشند. گاهی ممکن است یکی دو درجه کاهش گرما، سبب جلوگیری از تخمریزی گردد. کاهش یا افزایش درجه حرارت در رشدونمو و گسترش عوامل زنده بیماری زا هم نقش بسیار دارند.

2- کمبود اکسیژن در آب آکواریوم

اکسیژن نقش مهمی در سلامت، رشدونمو و رفتار انواع ماهیهای آکواریومی دارد. بدیهی است کمیت و تراکم اکسیژن محلول در آب برای همه ماهیها یکسان نیست و اگر نامنتناسب باشد سبب بیماری ماهی های آکواریومی می شود. برخی از ماهیها مانند انواع ماهیهای لایبرنت دار (مانند انواع گورامی ها) می توانند کمبود اکسیژن محلول در آب را با گرفتن اکسیژن از هوای بالای آکواریوم تامین نمایند.

اکسیژن آب آکواریوم ها از 2 طریق، یکی تهویه و دیگری توسط گیاهان طبیعی موجود در آن تامین می شود. هنگام شب و در ساعاتی که آکواریوم در تاریکی قرار می گیرد، گیاهان نه تنها نمی توانند به دلیل نبودن نور از طریق فتوسنتز تولید اکسیژن کنند که خود مصرف کننده اکسیژن هم خواهند بود. در چنین شرایطی تنها اکسیژن از طریق هوادهی تامین میگردد.

اگر تراکم اکسیژن در آکواریومی کم شود بسیاری از ماهیها به سطح آب می آیند تا از اکسیژن هوا استفاده نمایند. برخی از ماهیها از جمله ماهیهای طلایی و گورامی ها می توانند به راحتی اکسیژن هوا را بگیرند ولی برخی دیگر از اکسیژن حل شده در سطح آب استفاده می نمایند. کاهش اکسیژن باعث بهم خوردن تعادل فیزیولوژیک ماهی و تداوم آن باعث مرگ و میر آنها می شود. بچه ماهیها و ماهیهای کوچکتر (از نظر سنی)، حساسیت بیشتری به کمبود اکسیزن نشان میدهند. هرچه آکواریومی تمیزتر باشد، کمبود اکسیژن محلول در آب آن کمتر است.

3- زیاد بودن اکسیژن

زیاد بودن اکسیژن و به زبان دیگر وجود حبابهای ریز هوا که حاصل روش نادرست هوارسانی است، باعث ایجاد بیماری کشنده حباب هوا ((gas bublle disease در ماهیها می شود. بنابراین بایستی در چگونگی تهویه آب آکواریوم دقت کافی به عمل آید تا از ایجاد حبابهای ریز هوا در آب آکواریوم جلوگیری شود.

4- قلیائیت بیش از حد آب

این بیماری زمانی رخ میدهد که پی اچ آب آکواریوم از 9 بالاتر رود. این امر باعث ساییده شدن باله ها و تحریک آبششها می شود. اگر آب دارای کربناتهای ساده باشد و در آکواریوم تراکم برخی گیاهان از جمله گونه ها الودا زیاد باشد، شب هنگام گاز کربنیک حاصله از بازدم ماهیها و گیاهان با کلسیم موجود در آب ترکیب و تولید نوعی آهک می کند که پی اچ آب را بالا می برد. برای جلوگیری از وقوع چنین حالتی، بایستی پی اچ آب مرتب کنترل و نسبت به تعویض بخشی از آن و کاهش گیاهان آکواریوم اقدام گردد.

5- بیماری های ماهی های آکواریومی ناشی از وجود فلزات سنگین در آب

فلزات سنگین از جمله آهن، قلع، مس و روی و برخی فلزات دیگر حتی در تراکمها کم هم باعث ناراحتی ماهیها و در صورت بالا رفتن تراکم آنها در آب و یا در اثر جمع شدن بیشتر از حد آنها در بافتهای چربی در بدن ماهیها در نهایت باعث مرگ و میر آنها خواهد شد. مرگ و میر اکثرا هنگامی رخ میدهد که در اثر کمبود غذا، ماهی مجبور به سوزندان چربی های ذخیره شده در بدن خود گردد. برای جلوگیری از این مسمویتها و بیماری ها، بایستی از قرار گرفتن هر نوع فلز روباز در داخل آکواریوم خودداری شود.

6- ناراحتی های حاصل از تراکم آمونیوم در آب

آمونیوم که حاصل ریخته شدن ادرار ماهیها در آب و ترشح قسمتی از آن توسط آبششها می باشد، ماده ای بسیار سمی و خطرناک است که اگر تراکم آن از 0.02 میلیگرم در لیتر بیشتر باشد برای ماهیها خطرناک است و اگر این تراکم به 0.2 تا 2 میلیگرم در لیتر برسد، بسته به توان مقاومت گونه، برای آنها کشنده است.

انواعی از باکتریهای موجود در آب مانند باکتریهای نیتروزوموناس و نیتروزوکوکوس می توانند آمونیوم را طی فرآیندهایی به ترکیبات ازته غیرسمی تبدیل نمایند. بخشی از این ترکیبات به وسیله گیاهان از آب گرفته شده و طی فرآیند فتوسنتز، به مواد آلی تبدیل می شوند. اگر تراکم باقی مانده آنها زیاد باشد، ممکن است برای ماهیها مناسب نباشد. بنابراین در چنین شرایطی بایستی قسمتی از آب آکواریوم عوض شود.

7- بیماری ماهی های آکواریومی ناشی از کلر موجود در آب

کلر موجود در آب شهر که از آن برای ضدعفونی و کشتن باکتریهای موجود در آب استفاده می شود نقش زیادی در ناراحت کردن و حتی کشتن ماهیها دارد. میزان کلر موجود در آب لوله کشی شهرها بین 0.2 تا 0.4 میلیگرم در لیتر است. حد مجاز کلر برای ماهیهای آب شیرین حداکثر 10 میکروگرم در لیتر است که تراکم داده شده در آب لوله کشی شهر بطور میانگین 30 برابر بیشتر از حد مجاز می باشد.

اگرچه این تراکم ممکن است سبب مرگ و میر ماهیهای بزرگتر نشود ولی روی نوزادها و بچه ماهیها ممکن است اثری کشنده داشته باشد. کلر آب باعث کمرنگ شدن آبششها و سفید یا بی رنگ شدن لبه آنها می شود. هرچه گرمای آب کمتر باشد لکر بیشتر در آب مانده و صدمات بیشتری به ماهیها میزند. برعکس هرچه درجه حرارت آب برای نگهداری ماهیها بیشتر باشد، لکر زودتر متصاد شده و اثرات سوء کمتری روی ماهیها دارد. برای جلوگیری از اثرات سوءکلر روی ماهیها، آب لوله کشی شهر بایستی 48 ساعت در ظرف روباز بماند تا کلر آن متصاد شود. میتوان از داروی تیوسولفات سدیوم برای از بین بردن سریعتر کلر استفاده نمود. این دارو بصورت قرص و یا محلول در آکواریوم فروشی ها عرضه می شود.

8- بیماری های ناشی از سوءتغذیه

شاید بسیاری از بیماری های شناخته شده و یا ناشناخته ماهیها در اثر سوءتغذیه ایجاد شوند. منظور از سوءتغذیه، دادن غذاهای زیادی و کثیف کردن آکواریوم، دادن غذاهای نامناسب، دادن غذاهایی با کمبود پروتئین، چربی، مواد معدنی وویتامینها و یا دادن غذاهای خوب مانده که در طول دوره نگهداری و یا در شرایط بد نگهداری ارزشهای خود را از دست داده اند می باشد.

ضمن این که همواره به ماهیها باتوجه به رفتار و نوع تغذیه آنها بایستی غذای مناسب داده شود، هرگز نباید به آنها بیشتر از حد غذا داده شود. کمی گرسنه نگه داشتن ماهیها، بهتر از سیر کردن بیش از حد آنهاست. غذای زیادی و ناسالم باعث چاق شدند بیش از حد، بیماری ورم معده، جمع شدن چربی دور قلب، داخل کبد، روی کلیه ها و اطراف اعضاء داخلی بدن و در نتیجه ایجاد اختلال در کار آنها می شود.بعلاوه تغذیه بد نقش در کاهش قدرت تولیدمثلی و در پاره ای موارد توقف تولیدمثل در آنها دارد. کمبود ویتامینها و برخی از موادمعدنی ممکن است باعث محدود شدن رشدونمو ماهیها و تغییر در فعل و انفعالات فیزیولوژیک از جمله تولیدمثل آنها گردد.