شار در بیلیارد چیست

بیلیارد و اسنوکر به همراه تمامی قوانین و تجهیزاتی که برای اجرای بازی های بیلیارد ضروری هستند و پیشینه‌ای که به چندین قرن می‌رسد، به ایران وارد شدند. از همین رو، اصطلاحات پر‌شماری دارند که اکثرا در زبان فارسی معادلی پیدا نکردند. با گذر زمان و اضافه شدن بر تجهیزات و قوانینی که چگونگی اجرای بازی‌ها را دچار تغییر می‌کرد، به تدریج بر اصطلاحات بیلیارد و اسنوکر اضافه شد و استفاده از اصطلاحات لاتین بین بازیکنان ایرانی رواج پیدا کرد. در این مقاله ضروری‌ترین اصطلاحات بیلیارد و اسنوکر را بررسی کرده‌ایم تا مطالعه‌ی آن‌ها منجر به آشنایی بیشتر شما و تجربه‌ای بهتر از این بازی‌ها شود.

تفاوت بیلیارد و اسنوکر

در ابتدا بهتر است تا انواع مختلف بازی‌ها را بررسی کنیم و به تفاوت‌های موجود در بین آن‌ها اشاره کنیم. بیلیارد و اسنوکر جزء لغاتی هستند که با ظاهری لاتین در بین بازیکنان رواج دارند و توانایی هر بازیکن در تفکیک این دو لغت، امری ضروری‌ست.

بیلیارد (Pool)

بیلیارد (Pool) نوعی از بازی است که معمولا به همراه پانزده توپ با رنگ‌های متفاوت و یک توپ سفید انجام می‌شود. این بازی به انواع مختلفی تقسیم می‌شود و تعداد توپ‌ها متناسب با نوع بازی متغیر است. شش سوراخ (پاکت- Pocket) و اندازه‌ای کوچک‌تر از یک میز اسنوکر دارد.

 

اسنوکر (Snooker)

اسنوکر (Snooker) به همراه شش توپ با رنگ‌های متفاوت، پانزده توپ قرمز و یک توپ سفید انجام می‌شود. شش سوراخ (Pocket) دارد که در مقایسه با سوراخ‌های یک میز بیلیارد کمی تنگ‌تر هستند. اسنوکر روی میزی با ابعادی بزرگ‌تر از یک میز بیلیارد و به وسیله توپ‌هایی کوچک‌تر از توپ‌های بیلیارد بازی می‌شود.

اصطلاحات بیلیارد و اسنوکر برای تجهیزات

بیلیارد و اسنوکر از جمله بازی‌هایی هستند که اجرای آنها بدون تجهیزات ممکن نیست. علاوه بر توپ‌ها، میزی مخصوص و یک چوب، لوازم دیگری هم در دسترس بازیکن‌ها قرار دارد تا بازی سریع‌تر و آسان‌تری را تجربه کنند. برای هر بازیکنی این احتمال وجود دارد که به لوازم مختلفی در طول بازی نیاز پیدا کند. از همین رو، آشنایی هر بازیکن با تجهیزات موجود در بازی بیلیارد و اسنوکر اهمیت فراوانی دارد. در ادامه‌ی مقاله بسیاری از اصطلاحات بازی بیلیارد را که مربوط به تجهیزات است، معرفی خواهیم کرد.

چوب بیلیارد و اسنوکر (Cue)

هر بازیکنی نیاز به یک چوب برای بازی دارد. بازیکنان با استفاده از چوب و ضربه زدن به یک توپ بازی را شروع می‌کنند و ادامه می‌دهند. هر چوب از قسمت‌های مختلفی تشکیل شده است و تجهیزات زیادی برای کنترل و دسترسی بهتر چوب به نقاط دورتر وجود دارند که در ادامه معرفی خواهیم کرد.

رست (Rest)

رست (Rest) ابزاری است که برای دسترسی به نقاط دورتر میز به آن احتیاج دارید. چوب بر روی رست قرار می‌گیرد و بازیکن به کمک آن می‌تواند به توپی که در فاصله‌ای دور‌تر از دسترس اوست، ضربه بزند. رست‌ها اشکال، اندازه و انواع مختلفی دارند.

اسپایدر رست (Spider Rest)

نوعی از رست است که علاوه بر طول، بر ارتفاع چوب نیز می‌افزاید تا در صورت چسبیده بودن دو توپ، بازیکن توانایی ضربه زدن به یکی از آن‌ها را داشته باشد.

نوک چوب (Tip)

همانطور که از عنوان مشخص است، تیپ (Tip) واژه‌ای به معنای نوک چوب است. تفاوت اساسی بین چوب‌های بیلیارد و اسنوکر در همین قسمت دیده می‌شود. به علت حجم بیشتر توپ‌ها در بازی بیلیارد، چوب‌های این بازی، تیپی بزرگ‌تر از تیپ چوب اسنوکر دارند.

اکستنشن (Extension)

در اصطلاحات اسنوکر و بیلیارد، قطعه‌ای است که با پیچ شدن به انتهای چوب، طول آن را افزایش می‌دهد. به این ترتیب، بازیکن توانایی دسترسی به فواصل دورتری از میز را پیدا می‌کند.

و اسنوکر به نوک چوب (Tip) ساییده می‌شود تا در هنگام ضربه زدن به توپ بیلیارد، دچار لغزش نشود.

برای اجرای هر نوعی از بازی بیلیارد و اسنوکر به توپ‌ها احتیاج دارید. تعدادی کمتر از توپ‌های اسنوکر دارند. رنگ و تنوع زیادی در توپ‌های مربوط به هر دو بازی دیده می‌شود که در ادامه‌ی مقاله به آن‌ها خواهیم پرداخت.

این مورد از اصطلاحات بیلیارد، مربوط به توپ‌هایی از بازی است که رنگ‌های مختلف و عددی بین یک تا هشت دارند.

توپ دو رنگ یا نواردار، جزء اصطلاحات بیلیارد است و به توپ‌هایی از بازی مربوط می‌شود که با وجود رنگ‌های متنوع، در داشتن دو نوار سفیدرنگ تفاهم دارند. بر روی توپ‌های نوار‌دار در بازی بیلیارد عددی بین نه تا پانزده نوشته شده است.

شار

شار اصطلاحی رایج در ایران و به معنی «گوی» است که از زبان روسی قرض گرفته‌ایم. از این لغت به عنوان معادلی برای واژه‌ی «توپ» استفاده می‌شود.

برای اطلاعات بیشتر درباره‌ی تفاوت توپ‌ها این مقاله را بخوانید:

خاندان‌های سلطنتی فرانسوی در فضایی باز و پوشیده از چمن، بازی‌هایی شبیه به بیلیارد و اسنوکر امروزی را انجام می‌دادند؛ ولی رفته‌رفته میز‌هایی با روکشی سبزرنگ (که تداعی‌گر فضای سبز پیشین بود) به وجود آمد و جایگزین زمین‌های بازی شد. میزهای اسنوکر و بیلیارد تفاوت‌های زیادی در اندازه دارند که پیش از این پاراگراف درباره‌ی آنها صحبت کردیم. حال زمان آن رسیده است که به اصطلاحات مربوط به قسمت‌های مختلف یک میز بیلیارد و اسنوکر بپردازیم.

پارچه (Cloth)

سطح میز بیلیارد و اسنوکر را پارچه‌ای از جنس پشم و ماهوت می‌پوشاند که رنگ‌هایی متفاوت دارد؛ اما بیشتر به رنگ سبز دیده می‌شود؛ چرا که خطای دید را کاهش می‌دهد.

اصطلاح D در بیلیارد و اسنوکر

محیطی از سطح یک میز بازی که برای کاشتن کیوبال و شروع مجدد استفاده می‌شود. اسم این قسمت متناسب با شکل ظاهریش است که شبیه حرف D در الفبای انگلیسی‌ست.

معنی باند (Cushion) در میز بیلیارد

به لبه‌های میز بیلیارد و اسنوکر که معمولا جنسی از پلاستیک دارند، باند (Cushion) گفته می‌شود. کیفیت یک میز تا حد زیادی به سلامت باند‌ها بستگی دارد.

 

سوراخ یا حفره (Pocket)

هر میز بیلیارد و اسنوکر دارای شش سوراخ (Pocket) است. این شش سوراخ که با همان نام پاکت هم به کار می‌رود، به دو قسمت کلی تقسیم می‌‌شود:

• سوراخ‌های گوشه‌ی میز (Corner Pockets):

تعداد آنها چهار عدد است و در رئوس میز دیده می‌شوند.

• سوراخ‌های کناری میز (Side Pockets):

تعداد آنها دو عدد است و در میانه اضلاع طولی میز قرار دارند.

 

اصطلاحات بیلیارد و اسنوکر در حرکات بازیکن‌ها

برنده شدن در بازی بیلیارد یا اسنوکر نیازمند مهارتی است که به مرور زمان و با تجربه به دست می‌آید. چگونگی ایستادن یا ضربه زدن به توپ‌ها اصطلاحات تازه‌ای به لیست اصطلاحات بیلیارد و اسنوکر اضافه می‌کند که هر بازیکنی موظف به فراگرفتن آن‌ها است.

اصطلاح پل (Bridge) در اسنوکر

بازیکنان از یک دست برای نگه‌داری و از دست دیگر برای هدایت چوب استفاده می‌کنند. شکل‌های خاصی از دست که باعث هدایت بهتر چوب می‌شود، پل (Bridge) نام دارد.

 

گریپ (Grip)

چگونگی قرار‌گیری چوب در دست بازیکن را اصطلاحا گریپ (Grip) می‌گویند.

برای تمرین نحوه‌ی ایستادن، این مطلب را بخوانید:

اصطلاحی برای عقب کشیدن چوب پیش از ضربه زدن به توپ بیلیارد است.

ضربه‌ی نمایشی (Trick Shot)

ضرباتی که به صورت نمایشی از طرف بازیکن انجام می‌شود.

اصطلاحات بیلیارد و اسنوکر در ضربات

بازی بیلیارد و اسنوکر تنها به یک کلمه خلاصه می‌شود و آن کلمه «ضربه زدن» است. نقاط مختلف یک توپ در اثر ضربه خوردن، تاثیرات بسیار متفاوتی بر جریان یک بازی می‌گذارند و از این جهت، انتخاب درست و فراگرفتن اصطلاحات بیلیارد و اسنوکر درباره‌ی ضربات برای هر بازیکنی واجب است.

جا کردن (Pot)

نقطه افت

قسمتی از شار که هدف‌گیری آن باعث جا شدنش (Pot) می‌شود.

خط افت

دابل (Double)

بعد از ارتکاب خطا توسط حریف، بازیکن در صورت وجود تداخل بین توپ ها می‌تواند تا هر توپی را شار قرمز تصور کرده و به هر توپی ضربه بزند و حتی با جا کردن آن شار یک امتیاز کسب کند. این اصطلاح از اصطلاحات اسنوکر است.

ضربه‌ای که به واسطه آن چندین توپ با یکدیگر برخورد می‌کند و در نهایت شار هدف به سمت سوراخ‌ها هدایت می‌شود.

دابل کیس (Double Kiss)

تکرار برخورد کیوبال با توپ هدف بعد از یک بار ضربه زدن به آن را دابل کیس (Double Kiss) می‌گویند.

اصطلاحات اسنوکر و بیلیارد در عوامل امتیاز‌گیری

یادگیری قوانین بیلیارد و اسنوکر برای کسانی که قصد انجام این بازی‌ها را دارند، ضروری است. در بخش نهایی مقاله، به مهمترین قوانین و تهدیدهایی که تعیین‌کننده‌ی سرنوشت یک بازی هستند، اشاره خواهیم کرد.

در مطلب می‌توانید قانون‌ها را دقیق‌تر بخوانید.

فروزن بال به معنی توپ محصور شده است. زمانی مجاز به استفاده از این اصطلاح هستیم که توپ هدف به یک توپ دیگر یا باند میز چسبیده و کار بازیکن کمی سخت‌تر شده باشد.

همان طور که از اسم آن پیداست، اصطلاحی در جهت اشاره به امتیازگیری و یا جا کردن متوالی یک بازیکن است.

از اصطلاحات اسنوکر است که به دریافت حداکثر امتیازات در یک بازی تعلق دارد. زمانی که بازیکن 15 توپ قرمز و 15 توپ سیاه را به تناوب داخل حفره‌ها بفرستد، به امتیاز کامل یک بازی اسنوکر می‌رسد و حریف فرصت بازی کردن را نمی‌یابد.

ماسک شدن زمانی اتفاق می‌افتد که شار هدف توسط توپ‌هایی که اجازه ضربه زدن به آنها را ندارید، احاطه و از دسترس شما به عنوان بازیکن خارج شده باشد.

اصطلاح پیتوک در بیلیارد و اسنوکر

نوعی خطا (Foul) در بازی است. پیتوک زمانی انجام می‌گیرد که:

1)     کیوبال به هیچ شاری بر روی میز برخورد نکند.

2)   کیوبال در نخستین ضربه‌ی خود به توپ‌های خودی یا توپ شماره 8 برخورد کند.

3)   بازیکن با حرکتی اضافه باعث تغییر محل قرارگیری توپ‌ها یا نقشه کلی بازی شود.

4)   بعد از ضربه زدن به کیوبال، هیچ کدام از توپ‌ها با هیچ کدام باندها برخورد نکنند.

5)   کیوبال توسط بازیکن پات (Pot) و یا از بازی خارج شود.

حالا که معنای اصطلاحات بیلیارد و اسنوکر را مرور کردیم، هنگام بازی یا تماشای مسابقات، بهتر می‌توانید از بازی‌ها لذت ببرید. بیلیارد نوعی بازی است که در فضای سر پوشیده بر میزی مستطیل پوشیده با ماهوت سبز با ۳ یا ۱۵ گوی و میله‌ ای چوبی بازی می‌شود. بیلیاردی که در ایران بازی می ‌شود گرفته شده از روسیه است، هر یک از گوی ها را شار (روسی گوی) می گویند. شما باید اصطلاحاتی که در این بازی به کار می رود را به خاطر بسپارید، زیرا این اصطلاحات در طول بازی زیاد به کار می روند.

اصطلاحات رایج در بیلیارد

Frozen:
وقتی که توپ هدف به توپ دیگری یا به دیواره میز چسبیده باشد. ضربه زدن به این توپ مقداری دشوار است.

نورپردازی برای بیلیارد
بهترین نور برای میز بیلیارد نور فلورسنت است. در مقایسه با لامپ‌های نئون قدیمی نور فلورسنت برای چشم بهتر و نیز از نظر اقتصادی باصرفه‌تر است، زیرا دوام آن بیشتر است.
تولیدکنندگان اکنون نور لامپ‌های فلورسنت را به جای لامپ‌های قدیمی پیشنهاد می‌کنند، به خاطر اینکه از ایجاد سایه توپ به خصوص در نزدیکی ریل کوتاه جلوگیری می‌شود.
نور بیلیارد باید در طول میز امتداد داشته باشد. این نور در دید واضح‌تر توپ‌ها و گوشه‌ها موثر است.

پوشش میز بیلیارد و توپ‌ها
روزگاری پارچه بیلیارد به طور معمول از جنس نمد بود، اما امروزه این پوشش از جنس پشم شیشه یا پشم معمولی و یا مخلوط (پشم و نایلون) است. اگرچه می‌توانید میز خود را در هر رنگی که می‌خواهید خریداری کنید، اما باید رنگی را انتخاب کنید که چشم را نزند. رنگ قرمز، ارغوانی و امثال این‌ها ممکن است در یک نگاه زیبا به نظر برسند، اما خستگی چشم خیلی زود حادث می‌شود.

توپ بیلیارد
زمانی توپ‌ها می‌بایست از عاج، ترکیبات دیگر و خاک رس ساخته می‌شدند، اما امروزه جایگزین‌های پایدارتری دارند. توپ‌های آسیایی از رزین‌های پلی استری ساخته می‌شوند و این باعث می‌شود که برای تولید ارزان‌تر باشند.

چوب بیلیارد
طول استاندارد یک چوب بیلیارد یک متر و ۴۷ سانتیمتر است.
چوب بیلیارد شامل نوک، بدنه و دسته است.
نوک: قسمتی که مقداری سفید و با طولی تقریبا برابر ۱.۲۷ سانتیمتر است و یک قسمت کائوچویی در نوک.
بدنه: قسمتی صاف و صیقلی، کم پهنا و بلند است در میانه.
دسته: پرپهناترین قسمت که به صورت مخروطی به طرف میانه و نوک پیش می‌رود.
وزن: معمولی‌ترین وزن برای چوب بیلیارد ۵۱۰ تا ۵۹۵ گرم است.

میز
یک میز بیلیارد تقریبا برابر ۱۳۷.۱۵۵ سانتیمتر عرض و ۲۷۴.۲۳ سانتیمتر طول دارد و معمولا یک رویه سبز مخملی از جنس پلی استر و پشم روی آن را پوشانده و دارای ۶ کیسه است که ۴ تای آن‌ها در گوشه‌ها و دوتای آن‌ها در طرفین میز قرار گرفته اند.

راک
یک شیء سه گوش است که بازیکن از آن برای مرتب کردن توپ‌ها استفاده می‌کند. تمام توپ‌ها در راک قرار می‌گیرند.

گچ
وسیله دیگری که در طول بازی از آن استفاده می‌شود، گچ است. ما گچ را به نوک کائوچویی چوب خود می‌مالیم تا به ما کمک کند که چوب در زمان ضربه زدن به توپ بهتر بچسبد.

نحوه ایستادن و ضربه زدن به توپ
یکی از مهمترین موارد کلیدی در یک اجرای شایسته نحوه قرار دادن پا‌ها به ویژه پای عقب است. پای عقب برای بازیکنان راست دست، پای راست؛ و برای بازیکنان چپ دست، پای چپ لاست.
اگر پای عقب شما خیلی نزدیک به میز باشد، بدن شما دچار گرفتگی عضلانی می‌شود و نمی‌توانید چوب تان را آزادانه حرکت دهید. در نیتجه قادر به اعمال شایسته ضربه مورد نظر نخواهید بود. اگر پای شما خیلی عقب باشد، بدن تان خیلی به سمت جلو خم می‌شود و در وضعیت نافرمی قرار می‌گیرید و حرکت چوب تان محدود می‌شود.

تاریخچه بازی بیلیارد

تاریخچه بازی بیلیارد مفصل و بسیار غنی است. این بازی توسط پادشاهان، افراد عادی، روسا، بیماران روحی، بانوان، آقایان و قهرمانان به طور یکسان انجام می‌شده است.
تا قرن پانزدهم این بازی مدتی در اروپای شمالی و گجویا در فرانسه بر روی چمن مانند بازی کروکت (نوعی بازی با گوی و حلقه) انجام می‌شده است. بعد از مدتی این بازی به مکان‌های سربسته بر روی میز پوشیده از پارچه سبز که شبیه به چمن بوده تغییر مکان یافته و در اطراف لبه‌های این میز حاشیه‌ای ساده قرار گرفته بود. توپ‌ها به جای اینکه توسط چوب‌های سفت و محکم که به آن چماق می‌گفتند ضربه زده شوند، هل داده می‌شدند.
عبارت بیلیارد از زبان فرانسه از کلمه بیلارت به معنی یک نوع چوب سفت و محکم و هم از کلمه بایل به معنی یک نوع توپ گرفته شده است.
در ابتدای بازی با تو توپ بر روی یک میز شش حفره‌ای با یک حلقه شبیه به حلقه بازی کروکت و یک چوب عمود که به عنوان سپر بود، انجام می‌شد. تا قرن هجدهم به تدریج حلقه و سپر ناپدید شدند و تنها حفره‌ها و توپ‌ها باقی ماندند.
قبل از سال ۱۸۰۰ این بازی به عنوان بیلیارد اعیان زادگان شناخته می‌شد، اما شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد مردم با حرفه‌ها و مشاغل مختلف از آغاز، این بازی را انجام می‌دادند.
در سال ۱۶۰۰ مردم آشنایی کافی با این بازی پیدا کردند، به طوری که شکسپیر در کتاب آنتونی و کلئوپاترا به آن اشاره کرده بود. در اواخر سال ۱۶۰۰ چوب بیلیارد ساخته شد. وقتی توپ در کنار یک باند قرار می‌گرفت، برای ضربه زدن به توپ از چماق به خاطر نوک بزرگش به سختی می‌شد استفاده کرد، به همین دلیل بازیکنان چماق را وارونه گرفته و از دسته اش برای ضربه زدن به توپ استفاده می‌کردند. به دسته «دم» به معنی «دنباله» می‌گفتند که واژه چوب بیلیارد از این کلمه استخراج شده است.
در ابتدا میز‌ها دارای دیواره‌های عمود و پهن در پشت باند‌ها بودند که از افتادن توپ‌ها جلوگیری می‌کردند. تجهیزات بیلیارد به خاطر انقلاب صنعتی بعد از سال ۱۸۰۰ در انگلستان به سرعت توسعه پیدا کرد.
گچ برای اصطکاک بیشتر بین توپ و چوب بیلیارد حتی قبل از اینکه چوب بیلیارد نوک داشته باشد استفاده می‌شد. در سال ۱۸۲۳ چرم نوک چوب بیلیارد که با آن یک بازیکن می‌توانست توپ را به یک سو چرخش بدهد ساخته شد.
میهمانان انگلیسی به مردم آمریکایی نشان دادند که چطور در بازی از حالت چرخشی استفاده می‌کنند و به این حالت چرخشی فقط در آمریکا و نه در جا‌های دیگر اینگلیش می‌گفتند.
در سال ۱۸۲۹ چوب بیلیارد دو تکه بود. حدود سال ۱۸۲۵ سطح میز‌ها از تخته سنگ ساخته می‌شد. گودیر در سال ۱۸۳۹ توده کائوچو را کشف کرد و تا سال ۱۸۴۵ از آن برای ساخت گوشه‌های میز بیلیارد استفاده کرد. تا سال ۱۸۵۰ میز بیلیارد شکل صحیح و املی به خود گرفت.

قوانین بازی بیلیارد

از حدود سال ۱۷۷۰ تا ۱۹۲۰ همان قوانین حاکم بر بازی بیلیارد در انگلستان بود. این بازی بر روی یک میز بزرگ به شکل مکعب مستطیل با سه توپ و شش حفره انجام می‌شد.
در قرن ۱۸ اندازه استاندارد میز‌ها دو به یک، یعنی طول دو متر و عرض یک متر بود. قبل از این ابعاد استانداردی برای ساختن میز وجود نداشت. اصول بازی بیلیارد انگلیسی به واسطه بازی اسنوکر که یک بازی پیچیده، رنگارنگ و مرکب از جنبه‌های دفاعی و تهاجمی بود، ادامه پیدا کرد با این تفاوت که در بازی اسنوکر از ۲۲ توپ و در بازی بیلیارد انگلیسی از ۳ توپ استفاده می‌شد.
اشتیاقی که انگلیسی‌ها به بازی اسنوکر داشتند همانند اشتیاق آمریکایی‌ها به بازی بیسبال بود. به خاطر این اشتیاق، شما می‌توانید هر روز شاهد رقابتی در بازی اسنوکر در انگلیس باشید.
آمریکایی‌ها سال هاست در این رشته فعال هستند و اینکه چطور بازی بیلیارد به آمریکا آورده شده کاملا مشخص نیست. روایت‌ها نشان می‌دهد که این بازی در سال ۱۵۸۰ توسط یک شخص اسپانیایی به خیابان آگوستین آورده شده است، اما تحقیقات به عمل آمده نشان می‌دهد که در سال ۱۵۸۰ هیچ اثری از این بازی وجود نداشته و بیشتر احتمال می‌رود که این بازی توسط مهاجران انگلیسی و هندی به آمریکا وارد شده باشد.
در سال ۱۷۰۰ تعدادی از قفسه سازان آمریکایی تصمیم گرفتند میز‌هایی هر چند کوچک برای بازی بیلیارد بسازند. با وجود این بازی بیلیارد در سرتاسر کشور‌های مستعمره گسترش پیدا کرد. مشهورترین آن‌ها بسفورد، مکانی در نیویورک بود که به دلالان سهام اختصاص داده شده بود.
بازی بیلیارد آمریکایی تا سال ۱۸۷۰ همان بازی بیلیارد ۴ توپه بود که معمولا بر روی یک میز بزرگ ۱۱ یا ۱۲ فوتی با چهار حفره و چهار توپ که ۲ توپ آن سفید و ۲ توپ دیگر قرمز بودند انجام می‌شد.

اگر دوستی دارید که همیشه با او بیلیارد و اسنوکر بازی می‌کنید، این مطلب را برای او هم ارسال کنید تا در بازی‌های بعدی این اصطلاحات را با هم استفاده کنید.