پس از یائسگی چه اتفاقاتی در بدن رخ می دهد؟ آشنایی با ۷ اثر اصلی

یائسگی پایان دوره قاعدگی است، اما آغاز مرحله تازه ای به نام پسایائسگی محسوب می شود که با تغییرات فیزیولوژیک و روانی همراه است. در این دوره، برخی زنان از کاهش گرگرفتگی و بهبود تمرکز ذهنی خوشحال می شوند، اما همزمان ممکن است با اختلال خواب، خشکی واژن، تغییرات خلقی، دردهای عضلانی و مشکلات متابولیک روبه رو شوند. آگاهی از این تغییرات و راهکارهای مدیریت آن ها می تواند کیفیت زندگی پس از یائسگی را به طور چشمگیری بهبود بخشد.

پسایائسگی چیست؟

به نقل از سایت طب ژورنال پسایائسگی دوره ای است که از ۱۲ ماه بدون قاعدگی آغاز می شود و تا پایان عمر ادامه دارد. میانگین سن یائسگی حدود ۵۱ سال است. این مرحله پس از پیش یائسگی که دوره ای ۷ تا ۱۰ ساله با کاهش تدریجی هورمون هاست، رخ می دهد. یائسگی تنها یک نقطه زمانی است، اما پسایائسگی یک دوره بلندمدت با تغییرات مستمر فیزیولوژیک محسوب می شود.

تغییرات هورمونی پس از یائسگی

با ورود به پسایائسگی، سطح هورمون های استروژن و پروژسترون به پایین ترین حد می رسد و دیگر از تخمدان ها تولید نمی شود. استروژن تا ۹۵ درصد کاهش یافته و غدد فوق کلیوی و بافت چربی نقش تولیدکننده محدود آن را بر عهده می گیرند. همزمان، هیپوفیز مقدار زیادی هورمون محرک فولیکول (FSH) ترشح می کند، اما تخمدان ها پاسخ نمی دهند.

تستوسترون نیز از حدود ۴۰ سالگی کاهش پیدا می کند، هرچند ممکن است در سال های بعد کمی افزایش داشته باشد. کاهش استروژن تاثیر گسترده ای بر قلب، استخوان، مغز و پوست دارد و به همین دلیل پسایائسگی نیازمند توجه ویژه است.

۷ تغییر شایع پس از یائسگی

پس از یائسگی، بدن وارد مرحله ای جدید می شود که نه تنها پایان قاعدگی را به همراه دارد، بلکه تغییرات هورمونی گسترده ای را نیز ایجاد می کند. این تغییرات می توانند بر سوخت وساز، خواب، خلق وخو، سلامت استخوان ها و سیستم قلبی عروقی تأثیر بگذارند. درک این تحولات به زنان کمک می کند تا با آگاهی و اقدامات پیشگیرانه، کیفیت زندگی خود را حفظ کرده و علائم ناخوشایند را مدیریت کنند. در ادامه، با ۷ تغییر شایع که اغلب زنان پس از یائسگی تجربه می کنند آشنا می شویم.

1. گر گرفتگی و تعریق شبانه

گرگرفتگی یکی از رایج ترین علائم دوران گذار یائسگی است و حدود ۸۰ درصد زنان آن را تجربه می کنند. این علائم معمولا تا ۳ تا ۵ سال پس از یائسگی ادامه دارند و در برخی زنان در دهه هفتم زندگی نیز مشاهده می شوند. شدت و طول مدت گرگرفتگی تحت تاثیر ژنتیک، سن شروع و سبک زندگی است.

2. خشکی واژن و رابطه جنسی دردناک

کاهش استروژن موجب نازک شدن بافت واژن، خشکی و درد هنگام رابطه جنسی می شود. این عارضه به سندرم ادراری-تناسلی یائسگی (GSM) معروف است و اگر درمان نشود، معمولاً بدتر می شود. حدود ۸۰ درصد زنان پس از یائسگی با این مشکل مواجه می شوند.

3. اختلال خواب و خستگی

نزدیک به ۶۰ درصد زنان پس از یائسگی کیفیت خواب پایین تری دارند. عوامل دخیل شامل اضطراب، تغییرات هورمونی، افزایش وزن و کاهش ملاتونین هستند. خواب نامطلوب می تواند بر انرژی روزانه و سلامت روان اثرگذار باشد.

4. مه ذهنی و مشکلات حافظه

با عبور از نوسانات شدید هورمونی، بسیاری از زنان بهبود قابل توجهی در تمرکز و حافظه تجربه می کنند، اما برخی ممکن است همچنان احساس فراموشی یا کاهش سرعت پردازش ذهنی داشته باشند.

5. دردهای مفصلی و عضلانی

استروژن خاصیت ضدالتهابی دارد؛ کاهش آن باعث درد و خشکی مفصل می شود. ورزش منظم، تمرینات مقاومتی و تغذیه مناسب می توانند به کاهش این دردها کمک کنند.

6. افزایش وزن و چربی شکمی

پس از یائسگی، بدن در هر دهه حدود ۳ تا ۸ درصد از توده عضلانی خود را از دست می دهد و کالری سوخت شده در حالت استراحت کاهش می یابد. این تغییرات موجب افزایش وزن، به ویژه چربی احشایی در ناحیه شکم می شود. زنان در هشت سال پس از یائسگی به طور میانگین ۵ تا ۶ کیلوگرم اضافه وزن پیدا می کنند.

7.  تغییرات خلقی

نوسان های خلقی معمولاً با گذر زمان کاهش می یابند، اما خطر افسردگی در سال اول پس از آخرین قاعدگی بیشتر است، به ویژه در زنانی که سابقه افسردگی دارند. مشاوره روانشناسی، فعالیت بدنی و حمایت اجتماعی می تواند این خطر را کاهش دهد.

علائم غیر طبیعی و نیازمند بررسی

خون ریزی واژینال، درد شدید لگن، تغییرات شدید خلقی و افسردگی پایدار باید توسط پزشک بررسی شود. خون ریزی پس از یائسگی ممکن است نشانه سرطان رحم یا دهانه رحم باشد و نیازمند پیگیری فوری است.

خطرات بلند مدت پسایائسگی

کاهش طولانی مدت استروژن می تواند اثرات قابل توجهی بر سلامت داشته باشد:

• قلب و عروق: افزایش خطر بیماری قلبی و سکته به دلیل کاهش تنظیم فشار خون و کلسترول.
• دیابت و سوخت وساز: افت حساسیت به انسولین و افزایش ریسک دیابت نوع ۲.
• استخوان ها: کاهش تراکم استخوان از ۳۵ سالگی شروع و پس از یائسگی شدت می گیرد.
• مثانه و کف لگن: افزایش عفونت های ادراری و بی اختیاری ادرار.

درمان ها و مراقبت ها

در این مرحله از زندگی، بسیاری از زنان با علائم و چالش های پسایائسگی روبه رو می شوند که می توانند کیفیت زندگی و سلامت کلی را تحت تأثیر قرار دهند. درمان ها و مراقبت های مناسب، از جمله هورمون درمانی، روش های غیرهورمونی و تغییر سبک زندگی، به کاهش این علائم، پیشگیری از عوارض بلندمدت و حفظ تندرستی کمک می کنند. انتخاب روش های درمانی صحیح بر اساس نیاز فرد و توصیه پزشک، نقش مهمی در ایجاد تعادل هورمونی و بهبود رفاه جسمی و روانی ایفا می کند.

• هورمون درمانی: استروژن خوراکی یا چسبی برای زنان زیر ۶۰ سال و کمتر از ۱۰ سال پس از یائسگی ایمن است و علائم گرگرفتگی، خشکی واژن و کاهش تراکم استخوان را کاهش می دهد.
• درمان های غیرهورمونی: مرطوب کننده های واژینال، فیزیوتراپی کف لگن، روابط جنسی منظم و داروهایی مانند SSRI یا گاباپنتین.
• مراقبت های پیشگیرانه: معاینات منظم زنان، سنجش تراکم استخوان، آزمایش خون، ماموگرافی و غربالگری سرطان روده.
• تغییر سبک زندگی: ورزش منظم، به ویژه تمرینات مقاومتی، برنامه غذایی سرشار از پروتئین، کلسیم و فیبر، مدیریت استرس، خواب کافی و روابط اجتماعی فعال می تواند کیفیت زندگی را در پسایائسگی بهبود بخشد و از عوارض طولانی مدت جلوگیری کند.

کلام آخر

پس از ۱۲ ماه بدون قاعدگی، زن وارد دوره پسایائسگی می شود. گرگرفتگی و برخی علائم ممکن است ادامه داشته باشند، اما با درمان های هورمونی و سبک زندگی مناسب می توان کیفیت زندگی را حفظ و سلامت بلندمدت را تضمین کرد. خون ریزی غیرطبیعی پس از یائسگی باید بررسی شود، و بارداری طبیعی در این دوره دیگر امکان پذیر نیست، هرچند پیش یائسگی هنوز احتمال بارداری را دارد.